بی اف اسکینر، روانشناس برجسته آمریکایی، در ۲۰ مارس ۱۹۰۴ در پنسلوانیا متولد شد. او به عنوان یکی از بنیانگذاران رفتارگرایی، انقلابی در علم روانشناسی ایجاد کرد و به درک عمیق تر رفتار انسان و حیوان کمک شایانی نمود.
اسکینر با رد نظریه های روانکاوی، بر مطالعه ی رفتار قابل مشاهده و ملموس تمرکز کرد. او معتقد بود که رفتار انسان و حیوان تحت تاثیر عوامل محیطی و پیامدهای آن است.
نظریه های اسکینر، به ویژه شرطی سازی عامل و جعبه اسکینر، در زمینه های مختلفی از جمله روانشناسی، آموزش و پرورش، و حتی مهندسی کاربرد فراوانی دارد.
در این مقاله، به بررسی زندگی نامه، نظریه ها، و دستاوردهای بی اف اسکینر خواهیم پرداخت. همچنین، به نقد و بررسی نظریه های او و میراث ماندگارش در دنیای علم نگاهی خواهیم انداخت.
دوران کودکی و نوجوانی بی اف اسکینر
بی اف اسکینر در ۲۰ مارس ۱۹۰۴ در شهر ساسکوهانا، پنسیلوانیا، در خانواده ای وکیل و خانه دار متولد شد. او دو خواهر و برادر بزرگتر داشت و دوران کودکی خود را در فضایی پر از عشق و محبت سپری کرد.
اسکینر از همان کودکی به ادبیات، موسیقی و حیوانات علاقه داشت. او به نواختن پیانو و خوانندگی علاقه داشت و در گروه کر مدرسه نیز شرکت می کرد. از نقاشی و مجسمه سازی نیز لذت می برد و علاقه زیادی به مطالعه داشت و به طور مرتب از کتابخانه عمومی استفاده می کرد.
در سنین نوجوانی، اسکینر به خداناباوری رسید. این موضوع باعث شد که به فلسفه و علم به عنوان راهی برای درک جهان نگاه کند. در ۱۶ سالگی، برادر بزرگترش، ادوارد، بر اثر بیماری سل جان خود را از دست داد. این اتفاق تاثیر عمیقی بر اسکینر گذاشت و او را به فکر معنای زندگی و مرگ انداخت.
اسکینر در سال ۱۹۲۲ در رشته زبان انگلیسی در دانشگاه همیلتون ثبت نام کرد. در دوران دانشگاه به روانشناسی علاقه مند شد و در این رشته نیز به تحصیل پرداخت. او پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه همیلتون، به دانشگاه هاروارد رفت و در سال ۱۹۳۱ دکترای روانشناسی را دریافت کرد.
دوران کودکی و نوجوانی بی اف اسکینر تحت تاثیر عواملی مانند علاقه به ادبیات، موسیقی و حیوانات، خداناباوری، مرگ برادر و تحصیلات در رشته زبان انگلیسی و روانشناسی بود. این تجارب و علایق، مسیر زندگی او را به سمت علم روانشناسی و مطالعه رفتار انسان و حیوان هدایت کرد.
اسکینر در طول زندگی خود به یکی از برجسته ترین روانشناسان جهان تبدیل شد و نظریه های او در زمینه های مختلفی از جمله آموزش و پرورش، مهندسی و حتی سیاست مورد استفاده قرار گرفته است.
تحصیلات و آغاز فعالیت علمی بی اف اسکینر
بی اف اسکینر پس از گذراندن دوران کودکی و نوجوانی پربار و تجربه ی مرگ برادرش، که او را به تفکر در فلسفه و علم رهنمون شد، در سال ۱۹۲۲ در رشته زبان انگلیسی در دانشگاه همیلتون ثبت نام کرد. اما گویی سرنوشت چیز دیگری برای او رقم زده بود. در دوران دانشگاه، علاقه ی او به روانشناسی روز به روز بیشتر شد و به طور همزمان در این رشته نیز به تحصیل پرداخت.
پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه همیلتون، اسکینر به دنبال علایق خود راهی دانشگاه هاروارد شد و در سال ۱۹۳۱ با دریافت دکترای روانشناسی، گامی بزرگ در مسیر علمی خود برداشت.
او که تحت تاثیر نظریه های رفتارگرایی جان بی. واتسون قرار گرفته بود، رویکردی نوین در روانشناسی را پایه گذاری کرد. اسکینر بر خلاف روانکاوان که به دنبال کشف انگیزه های درونی انسان بودند، بر مطالعه ی رفتار قابل مشاهده و ملموس تمرکز کرد.
او معتقد بود که رفتار انسان و حیوان تحت تاثیر عوامل محیطی و پیامدهای آن است. این دیدگاه، نقطه عطفی در علم روانشناسی به حساب می آید و دریچه ای نو به سوی درک رفتار انسان و حیوان گشود.
اسکینر پس از دریافت دکترا، به تدریس در دانشگاه های مختلف پرداخت و به ترویج نظریه های خود در زمینه ی رفتارگرایی مشغول شد. او همچنین تالیفات متعددی در این زمینه به رشته ی تحریر درآورد که از جمله ی آن ها می توان به کتاب های “رفتار ارگانیسم ها” (۱۹۳۸)، “علم و رفتار انسان” (۱۹۵۳) و “فراتر از آزادی و کرامت” (۱۹۷۱) اشاره کرد.
آغاز فعالیت علمی بی اف اسکینر نقطه عطفی در تاریخ روانشناسی بود. نظریه های او در زمینه ی رفتارگرایی، درک عمیق تری از رفتار انسان و حیوان را به ارمغان آورد و در زمینه های مختلفی از جمله آموزش و پرورش، مهندسی و حتی سیاست کاربرد فراوانی پیدا کرد.
نظریه‌های بی اف اسکینر
بی اف اسکینر، پدر علم رفتارگرایی، انقلابی در علم روانشناسی ایجاد کرد و دریچه ای نو به سوی درک رفتار انسان و حیوان گشود. نظریه های او، به ویژه شرطی سازی عامل و جعبه اسکینر، در زمینه های مختلفی از جمله آموزش و پرورش، مهندسی و سیاست کاربرد فراوانی دارد.
-
شرطی سازی عامل:
اسکینر معتقد بود که رفتار تحت تاثیر پیامدهایش قرار می گیرد. به عبارت دیگر، رفتارهایی که با پیامدهای مثبت (مانند پاداش) همراه باشند، تقویت می شوند و احتمال تکرارشان افزایش می یابد. در مقابل، رفتارهایی که با پیامدهای منفی (مانند تنبیه) همراه باشند، تضعیف می شوند و احتمال تکرارشان کاهش می یابد.
-
جعبه اسکینر:
برای مطالعه ی نحوه ی یادگیری و شکل گیری رفتار در حیوانات، اسکینر جعبه ای به نام جعبه اسکینر (یا جعبه ی شرطی) ابداع کرد. در این جعبه، حیوان با فشار دادن اهرم یا دکمه ای، می تواند غذا یا پاداش دیگری دریافت کند.
اسکینر با استفاده از جعبه اسکینر، دریافت که می توان با استفاده از شرطی سازی عامل، رفتار حیوانات را به طور دقیق کنترل و شکل داد.
-
کاربرد نظریه ها:
نظریه های اسکینر در زمینه های مختلفی کاربرد دارند. در آموزش و پرورش، از این نظریه ها برای طراحی برنامه های آموزشی و درسی مبتنی بر پاداش و تقویت رفتار مطلوب استفاده می شود.
در مهندسی، از نظریه های اسکینر برای طراحی سیستم های کنترل و اتوماسیون مبتنی بر بازخورد و پاداش استفاده می شود.
در سیاست، از نظریه های اسکینر برای طراحی برنامه های اجتماعی و اقتصادی مبتنی بر تقویت رفتارهای مطلوب و تنبیه رفتارهای نامطلوب استفاده می شود.
-
نقد:
با وجود تاثیرات عمیق و گسترده ی نظریه های اسکینر، برخی از منتقدان، این نظریه ها را به دلیل نادیده گرفتن عوامل درونی و پیچیدگی های رفتار انسان مورد نقد قرار داده اند.
-
میراث:
بی اف اسکینر به عنوان یکی از برجسته ترین روانشناسان تاریخ، میراث ماندگاری در علم روانشناسی برجای گذاشت. نظریه های او در زمینه ی رفتار انسان و حیوان، درک عمیق تری از این موضوع را به ارمغان آورد و در زمینه های مختلفی از جمله آموزش و پرورش، مهندسی و سیاست کاربرد فراوانی پیدا کرد.
معرفی آثار بی اف اسکینر
بی اف اسکینر، روانشناس برجسته آمریکایی، به عنوان یکی از بنیانگذاران رفتارگرایی، انقلابی در علم روانشناسی ایجاد کرد. او در طول زندگی خود آثار متعددی در زمینه ی روانشناسی به رشته ی تحریر درآورد که به دلیل عمق و گستردگی، مورد توجه بسیاری از روانشناسان و دانشمندان علوم انسانی قرار گرفته اند.
برخی از مشهورترین آثار بی اف اسکینر عبارتند از:
-
رفتار ارگانیسم ها (۱۹۳۸)
این کتاب، اولین اثر بزرگ اسکینر به حساب می آید و در آن به طور مفصل به تشریح نظریه ی رفتارگرایی و مبانی آن می پردازد. اسکینر در این کتاب، با ارائه ی تعاریف و اصطلاحات جدیدی در زمینه ی رفتار، به تبیین چگونگی شکل گیری و تغییر رفتار تحت تاثیر عوامل محیطی می پردازد.
-
علم و رفتار انسان (۱۹۵۳)
در این کتاب، اسکینر به طور خاص به بررسی رفتار انسان از منظر علم روانشناسی می پردازد. او در این کتاب، با رد نظریه های روانکاوی و سایر رویکردهای غیرتجربی در روانشناسی، بر ضرورت مطالعه ی علمی رفتار انسان تاکید می کند.
-
فراتر از آزادی و کرامت (۱۹۷۱)
در این کتاب، اسکینر به بحث و بررسی مفاهیمی مانند آزادی و کرامت از منظر علم روانشناسی می پردازد. او در این کتاب، با ارائه ی دیدگاهی نوین در مورد این مفاهیم، چالش های فلسفی و اخلاقی مرتبط با رفتارگرایی را مورد بررسی قرار می دهد.
-
تالیفات دیگر:
علاوه بر این آثار مشهور، اسکینر تالیفات دیگری نیز در زمینه ی روانشناسی به رشته ی تحریر درآورده است که از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- والدن دو (۱۹۴۸)
- برنامه ی تدریس خودکار (۱۹۵۸)
- تجدید نظر در رفتارگرایی (۱۹۶۹)
- درباره ی رفتارگرایی (۱۹۷۴)
تاثیر آثار:
آثار بی اف اسکینر، تاثیرات عمیقی بر علم روانشناسی و سایر رشته ها مانند آموزش و پرورش، مهندسی و سیاست گذاشت. نظریه های او در زمینه ی رفتار انسان و حیوان، درک عمیق تری از این موضوع را به ارمغان آورد و در زمینه های مختلفی کاربرد فراوانی پیدا کرد.
فعالیت های اجتماعی و سیاسی بی اف اسکینر
بی اف اسکینر، روانشناس برجسته آمریکایی، علاوه بر فعالیت های علمی و تحقیقاتی، در زمینه های اجتماعی و سیاسی نیز فعال بود. او به عنوان یک روشنفکر و متفکر اجتماعی، به نقد برخی از مسائل و معضلات جامعه ی خود می پرداخت و در تلاش بود تا از علم روانشناسی برای حل برخی از این مشکلات استفاده کند.
فعالیت های اجتماعی:
- انتقاد از نظام آموزشی: اسکینر از منتقدان نظام آموزشی سنتی بود و معتقد بود که این نظام، خلاقیت و تفکر انتقادی را در دانش آموزان سرکوب می کند. او به جای آن، از سیستم های آموزشی مبتنی بر یادگیری فعال و تقویت رفتار مطلوب حمایت می کرد.
- حمایت از حقوق حیوانات: اسکینر به عنوان یک مدافع حقوق حیوانات، با آزمایش های حیوانی که در آن ها به حیوانات درد و رنج تحمیل می شد، مخالف بود. او معتقد بود که می توان از روش های جایگزین مانند شبیه سازی های کامپیوتری برای مطالعه ی رفتار حیوانات استفاده کرد.
- ترویج علم و دانش: اسکینر به عنوان یک متفکر اجتماعی، به ترویج علم و دانش در جامعه ی خود اهتمام می ورزید. او معتقد بود که علم و دانش، کلید حل بسیاری از مشکلات جامعه ی بشری است.
فعالیت های سیاسی:
- گرایش سوسیالیستی: اسکینر در دوران جوانی به سوسیالیسم گرایش پیدا کرد و به عضویت حزب سوسیالیست آمریکا درآمد. او معتقد بود که سوسیالیسم، عدالت اجتماعی و اقتصادی را به ارمغان خواهد آورد.
- انتقاد از جنگ: اسکینر از جنگ ویتنام به شدت انتقاد می کرد و آن را جنگی غیرانسانی و غیرضروری می دانست. او معتقد بود که باید از روش های مسالمت آمیز برای حل مناقشات بین المللی استفاده کرد.
- حمایت از برنامه های اجتماعی: اسکینر از برنامه های اجتماعی که به نفع اقشار محروم و آسیب پذیر جامعه بودند، حمایت می کرد. او معتقد بود که دولت باید برای رفاه و آسایش تمامی افراد تلاش کند.
پایان زندگی بی اف اسکینر
بی اف اسکینر در ۱۸ آگوست ۱۹۹۰ در سن ۸۶ سالگی در شهر کمبریج ایالت ماساچوست آمریکا به دلیل عوارض ناشی از سکته مغزی درگذشت. او تا پایان عمر به فعالیت های علمی و تحقیقاتی خود ادامه داد و آخرین کتاب خود را با عنوان “درباره ی رفتارگرایی” در سال ۱۹۷۴ منتشر کرد.
مرگ اسکینر، ضایعه ای جبران ناپذیر برای علم روانشناسی بود. او به عنوان یکی از بنیانگذاران رفتارگرایی، انقلابی در علم روانشناسی ایجاد کرد و دریچه ای نو به سوی درک رفتار انسان و حیوان گشود. نظریه ها و دستاوردهای علمی او، در زمینه های مختلفی از جمله آموزش و پرورش، مهندسی و سیاست کاربرد فراوانی پیدا کرد.
تاثیر اسکینر بر علم روانشناسی:
- تاسیس مکتب رفتارگرایی: اسکینر به عنوان یکی از بنیانگذاران رفتارگرایی، پایه های این مکتب فکری را در علم روانشناسی بنا نهاد.
- ارائه ی نظریه ی شرطی سازی عامل: اسکینر با ارائه ی نظریه ی شرطی سازی عامل، درک عمیق تری از نحوه ی شکل گیری و تغییر رفتار ارائه کرد.
- ابداع جعبه ی اسکینر: اسکینر با ابداع جعبه ی اسکینر، ابزاری کارآمد برای مطالعه ی رفتار حیوانات فراهم کرد.
- تالیفات و آثار برجسته: اسکینر تالیفات و آثار برجسته ای در زمینه ی روانشناسی به رشته ی تحریر درآورد که تا به امروز مورد استفاده ی روانشناسان و دانشمندان علوم انسانی قرار می گیرد.
میراث اسکینر:
بی اف اسکینر به عنوان یکی از برجسته ترین روانشناسان تاریخ، میراث ماندگاری در علم روانشناسی برجای گذاشت. نظریه ها و دستاوردهای علمی او، درک عمیق تری از رفتار انسان و حیوان را به ارمغان آورد و در زمینه های مختلفی از جمله آموزش و پرورش، مهندسی و سیاست کاربرد فراوانی پیدا کرد.
