اختلال رفتاری سلوک یا Conduct Disorder (CD) یک نوع اختلال رفتاری است که قبل از ده سالگی ظاهر می‌شود و در دوره نوجوانی شدت آن افزایش می‌یابد. این اختلال شخصیت دارای یک الگوی ثابت از رفتارهای پرخاشگرانه و نافرمانی است.
اختلال سلوک یا Conduct Disorder (CD) به عنوان یکی از اختلالات رفتاری رایج تشخیص داده می‌شود که کودکان مبتلا به آن قوانین و مقررات مرتبط با سن خود را رعایت نمی‌کنند. اغلب این اختلال به اشتباه با شیطنت‌های دوران کودکی اشتباه گرفته می‌شود.
توجه داشته باشید که نباید با دیدن حتی کوچکترین نافرمانی در کودکان، این را به عنوان اختلال سلوک تصاحب کنید. این اختلال به معنای گسترده‌تری از شیطنت‌های کودکی است. به عبارت دیگر، نوجوان مبتلا به این اختلال به طور نسبی به افراد، حیوانات خانگی و حتی هر موجود زنده‌ای به نحوی ظالمانه رفتار می‌کند و از تخریب اموال نیز خودداری نمی‌کند. در صورت عدم درمان اختلال سلوک در دوران کودکی یا نوجوانی، این مشکل ممکن است به یک اختلال شخصیت، به نام اختلال شخصیت ضداجتماعی در بزرگسالان تبدیل شود. به همین دلیل مشاوره نوجوان در این شرایط ضروری است.
اختلال شخصیت سلوک چیست؟
اختلال سلوک (CD) یک وضعیت سلامت روانی است که در کودکان و نوجوانان ظاهر می‌شود و با الگوی ثابتی از رفتارها و اقدامات پرخاشگرانه همراه است که ممکن است به رفاه دیگران آسیب برساند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب قوانین و هنجارهای اجتماعی را نادیده می‌گیرند.
از دیگر اختلالاتی که شباهت‌هایی به اختلال سلوک دارند، اختلالات نافرمانی مقابله‌ای (ODD) هستند که هر دو در طیف گسترده‌ای از اختلالات رفتاری قرار دارند. این اختلالات معمولاً در ارتباط با شرایط پزشکی دیگری همچون افسردگی، اختلالات یادگیری، و اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (ADHD) رخ می‌دهند.
برای درک ژنرال این اختلالات و افزایش اطلاعات مرتبط، می‌توانید از منابع معتبر در زمینه بهبود روانی و رفتاری بهره ببرید.
انواع اختلال سلوک
اختلال سلوک بر اساس زمانی که علائم اولین بار در افراد ظاهر می‌شود، به سه دسته تقسیم می‌شود:
-
شروع دوران کودکی:
این نوع اختلال سلوک رخ می‌دهد زمانی که علائم قبل از سن ۱۰ سالگی ظاهر می‌شوند. کودکان با این نوع اختلال ممکن است از احساسات محدود اجتماعی رنج ببرند و به طور معمول به عنوان کودکان بی‌احساس شناخته شوند.
-
شروع نوجوانی:
در این حالت، علائم اختلال سلوک در دوران نوجوانی ظاهر می‌شوند. در این مرحله، پرخاشگری و رفتارهای مخرب به شدت آشکارتر می‌شوند، و افراد ممکن است با چالش‌های اجتماعی مواجه شوند.
-
شروع نامشخص:
در این دسته، مشخص نیست که علائم اولین بار در چه سنی ظاهر شده‌اند. این نوع اختلال سلوک ممکن است با تعدادی از ویژگی‌های ناشناخته همراه باشد و زمان شروع آن مشخص نباشد.
در این اختلال، برخی از کودکان احساسات محدود اجتماعی دارند، و پسران بیشتر به رفتارهای پرخاشگرانه و مخرب پرداخته و دختران عمدتاً با رفتارهای فریبکارانه قوانین را نقض می‌کنند.
چه کسانی در معرض اختلال سلوک هستند؟
اختلال شخصیت سلوک به ویژه بر کودکان و نوجوانان تأثیرگذار است. این اختلال عمدتاً قبل از سن ۱۰ سالگی آغاز می‌شود و در دوره نوجوانی، به ویژه در پسران، شدت بیشتری پیدا می‌کند. تحقیقات حاکی از آن است که از هر چهار کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (ADHD)، یک نفر با اختلال سلوک روبه‌رو خواهد شد. به طور کلی، برآوردهای تحقیقات نشان می‌دهد که ۴۵ درصد از کودکان مبتلا به اختلال ADHD نشانه‌های اختلال سلوک را تجربه می‌کنند.
عوارض اختلال سلوک (CD)
برخی از کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال ممکن است به مشکلات سلامت روانی دیگر نیز دچار شوند، از جمله:
– اختلال علائم جسمی
– اختلال‌های خلقی یا اضطرابی
– اختلال در مصرف الکل و مواد مخدر
– اختلال روان‌پریشی در زمان بزرگتر شدن
علائم اختلال شخصیت سلوک
نشانه‌های اختلالات سلوک در کودکان به شدت به‌چشم می‌آیند و مدیریت آن‌ها ممکن است چالش‌های زیادی را به همراه بیاورد. این اختلال به طور اصلی در طول زمان تجلی می‌کند.
چهار ویژگی اصلی اختلال سلوک و علائم آن شامل:
-
رفتار پرخاشگرانه
علائم این ویژگی شامل:
– قلدری
– تهدید کردن
– دعوای کلامی
– خشونت فیزیکی
– تحمیل فعالیت جنسی
– صدمه زدن به حیوانات
– سرزنش دیگران به دلیل رفتارهای نادرست
-
تخریب اموال
نشانه‌های این ویژگی شامل:
– آتش زدن اموال به عمد
– خرابکاری یا تخریب اموال دیگران
-
فریب، دروغ و دزدی
علائم این ویژگی شامل:
– سرقت
– ورود بی‌اجازه به خانه یا محل کار افراد
– دروغ گفتن برای جلب مهربانی یا اجتناب از مسئولیت
-
نقض قوانین
نشانه‌های این ویژگی شامل:
– فرار از خانه
– زیر پا گذاشتن قوانین بدون علت
– عدم حضور در مدرسه به دلیل سرگرمی یا نقض مکرر قوانین تعیین شده توسط والدین
سایر علائم شایع اختلال سلوک در کودکان
– ناامیدی بدون دلیل
– مصرف الکل و مواد مخدر
– عدم پشیمانی از کارهای خود
– برقراری رابطه جنسی مکرر و پرخطر
– عدم توانایی در ایجاد و حفظ دوستی
– انجام رفتار پرخاشگرانه و عدم تلاش برای مخفی کردن آن‌ها
لطفاً به یاد داشته باشید که برخی از سرکشی‌هایی که گاه‌وبیگاه توسط کودکان و نوجوانان انجام می‌شود، ممکن است متناسب با سن آن‌ها باشد و نباید به این رفتارها با حساسیت واکنش نشان دهید. زیرا علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت سلوک دارای یک الگوی مخرب و تکراری هستند.
چه چیزی باعث اختلالات سلوک می‌شود؟
محققان هنوز در مورد علت ایجاد اختلال سلوک (CD) اطلاعات کاملی ندارند. این اختلال به نظر می‌رسد ناشی از ترکیب پیچیده‌ای از عوامل زیر باشد:
عوامل ژنتیکی/بیولوژیکی
تحقیقات نشان داده که برخی از ویژگی‌های اختلال سلوک، از جمله رفتار ضداجتماعی، تکانشگری، پرخاشگری، عدم حساسیت به نتیجه و خلق‌وخو، ممکن است به وراثت برگردد. همچنین، افزایش پرخاشگری با ارتباط نزدیکی به سطح بالای تستوسترون مرتبط است. عوامل دیگری نیز مانند تشنج، آسیب تروماتیک مغزی، و آسیب عصبی ممکن است به تشدید پرخاشگری افراد مبتلا به اختلال سلوک کمک کنند.
عوامل خانوادگی/محیطی
اگر والدین با رفتارهای ضداجتماعی (ADHD) و مصرف مواد مخدر مواجه باشند، احتمال بروز اختلالات سلوک در نوجوانان افزایش می‌یابد. همچنین، ابتلای والدین به اختلالات خلقی، اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یا اختلال شخصیت ضداجتماعی ممکن است به‌طور قابل توجهی بر بروز اختلال CD در نوجوانان تأثیرگذار باشد.
از جهات محیطی و خانوادگی، به عوامل زیر اشاره می‌شود:
۱. درگیری‌های مکرر بین والدین
تداخل‌ها و ناسازگاری‌های مکرر بین والدین می‌تواند یکی از عوامل تأثیرگذار در ایجاد اختلالات سلوک در کودکان باشد.
۲. عدم وجود قوانین و نظارت کافی در خانه
فقدان قوانین و نظارت کافی از جانب والدین ممکن است باعث ناپایداری رفتاری کودکان شود و به افزایش احتمال اختلال سلوک منجر گردد.
۳. قرار گرفتن کودک در معرض خشونت خانگی
تجربه خشونت خانگی می‌تواند به عنوان یک عامل تشدید‌کننده بر اختلالات سلوک در کودکان مؤثر باشد.
۴. زندگی در محیط اجتماعی و اقتصادی بسیار پایین همراه با ازدحام و بیکاری
شرایط اقتصادی و اجتماعی نامناسب، همراه با ازدحام و بیکاری، ممکن است به‌عنوان عوامل محیطی مؤثر در بروز اختلالات سلوک در نوجوانان تلقی شوند.
۵. در دسترس بودن مواد مخدر و بالا بودن میزان جرم و جنایت در محل زندگی کودک
محیط‌هایی که با افزایش در دسترس بودن مواد مخدر و افزایش میزان جرم و جنایت همراه هستند، ممکن است بر رفتار کودکان و نوجوانان تأثیرگذار باشند.
البته لازم به ذکر است که اختلال سلوک حتی در کودکان با خانواده‌های سالم و با سطح بالا هم مشاهده می‌شود.
تشخیص اختلال سلوک (CD)
تخصصی‌ترین افراد برای تشخیص اختلال سلوک (CD)، دکتران روانشناسی کودک یا دکتران روانپزشک هستند که با استفاده از معیارهای ارائه شده در راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا، این اختلال را شناسایی می‌کنند. درصورتی که کودک یا نوجوان در ۱۲ ماه گذشته حداقل سه ویژگی اصلی اختلال سلوک را نشان داده باشد (تخریب اموال، پرخاشگری نسبت به افراد یا حیوانات، نقض جدی قوانین، فریب دادن، دروغگویی یا دزدی) و حداقل یکی از این نشانه‌ها در ۶ ماه قبل رخ داده باشد، تخصصی‌ترین افراد این وضعیت را به عنوان اختلالات CD تشخیص می‌دهند.
مهم است که این رفتارها به حدی ملموس و چشمگیر باشند که عملکرد کودک یا نوجوان در زمینه‌های مختلف مانند روابط، خانه، مدرسه یا محل کار برجسته شود. در این موارد، دکتران روانشناس یا روانپزشک با استفاده از ابزارهای استاندارد مصاحبه و ارزیابی وضعیت سلامت روان همراه با گزارشات والدین و اعضای خانواده، تشخیص نهایی خود را اعلام می‌کنند.
درمان اختلال سلوک (CD)
اختلال شخصیت سلوک در نوجوانان تنها یک مشکل انضباطی نیست؛ بلکه در اکثر موارد، جامعه نوجوان را با یک بزهکار مواجه می‌کند. اما با استفاده از راهکارهای درمانی زیر، می‌توان به کنترل علائم این اختلال پرداخت.
-
آموزش مدیریت والدین:
والدین به آموزش مهارت‌های تنظیم نظم و اعمال انضباط ثابت برای انتخاب پاداش مناسب برای رفتارهای مثبت کودکان خود دست پیدا می‌کنند.
-
روان درمانی:
درمانگر با کمک به شناخت و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران‌کننده، به بهبود پویایی خانواده، عملکرد تحصیلی و رفتار کودکان یا نوجوانان در محیط‌های مختلف کمک می‌کند.
-
آموزش مدیریت خشم:
این درمان کمک می‌کند تا احساسات عاطفی کودکان کاهش یابد و برانگیختگی فیزیولوژیکی ناشی از خشم مدیریت شود.
-
درمان شناختی رفتاری (CBT):
درمانگر با توسعه مهارت‌های حل مسئله، تقویت روابط از طریق حل تعارضات و یادگیری مهارت‌های کاهش تاثیرات منفی، به بهبود وضعیت کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: رویکرد درمانی CBT چیست؟
-
درمان مبتنی بر جامعه:
این نوع درمان چند سیستمی از طریق برنامه‌های ساختاریافته در مدارس و خانه، به کاهش رفتارهای مخرب کمک می‌کند.
نحوه تربیت کودک مبتلا به اختلال سلوک
- قبل از مجازات درمان کنید:
تمرکز خود را بر روی درمان رفتارهای مخرب کودکان بگذارید به جای سرزنش و تنبیه. با ارائه راه‌حل‌ها و انگیزه‌های مثبت، کودکان ممکن است راحت‌تر از اشتباهات خود یاد بگیرند.
- دشمنی را کنار بگذارید:
ورزش روزانه می‌تواند به عنوان یک تقویت‌کننده قوی برای مغز اثر کند. فعالیت‌های ورزشی کمک به کنترل رفتارهای ناپایدار و بهبود عملکرد مغز دارد.
- الگوهای رفتاری را بشناسید:
با شناخت الگوهای رفتاری فرزند خود، می‌توانید بهتر درک کنید که چه عواملی باعث عصبانیت او می‌شوند. ثبت این الگوها ممکن است به شناخت عوامل محرک کمک کند.
- قوانین و عواقب را روشن کنید:
توضیح دهید که چه رفتارهایی مورد انتظار است و چه عواقبی برای نقض قوانین ایجاد می‌شود. سپس، با پیش‌نهاد عواقب و اجرای مداوم قوانین، به کودکان کمک کنید تا مسئولیت‌پذیری را درک کنند.
- خونسرد و تحت کنترل باشید:
تاکید بر حفظ آرامش و کنترل خود را داشته باشید. نفس عمیق بکشید و الگوی مناسبی از تعامل با کودکان در مواقع عصبانیت نشان دهید.
- او را تشویق کنید:
با تشویق و تحسین به رفتارهای خوب کودک، عزت نفس او را افزایش دهید. این نوع تقویت مثبت می‌تواند به کودکان کمک کند احساس قدرت شخصی و مسئولیت را تجربه کنند.
آیا پیشگیری از اختلال سلوک امکان‌پذیر است؟
در حال حاضر، هرچند هیچ راهکار شناخته شده‌ای برای جلوگیری از اختلال سلوک وجود ندارد، اما برخوردهای موثر با این اختلال رفتاری در کودکان و نوجوانان می‌تواند مشکلات آینده را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. تشخیص دقیق و درمان به‌موقع می‌تواند از تعداد موارد اختلال سلوک جلوگیری کرده و زندگی بزرگترین سنت‌ها را درگیر نسازد.
جمع‌بندی از اختلال سلوک (CD)
بسیاری از کودکان و نوجوانان با رفتارهای پرخاشگر یا نافرمانی در برابر والدین خود مواجه می‌شوند. حتی اگر بخشی از این رفتارها در دوران کودکی یا نوجوانی به نظر طبیعی بیاید، باید توجه داشت که اختلال سلوک یک وضعیت رفتاری مزاحم و تکراری است. با تشخیص به‌موقع و شروع درمان، می‌توان از انتقال این اختلال به دوران‌های بالاتر جلوگیری کرد.
در مقاله حاضر با علائم اصلی اختلال سلوک و راه‌حل‌های درمانی آن آشنا شدیم. آیا شما علائمی از این اختلال را در رفتار کودک یا نوجوان خود تشخیص داده‌اید؟ انتقادات و تجارب خود را با ما به اشتراک بگذارید.
