اگر قصد دارید تا مفهوم اوتیسم را بفهمید، باید اظهار نمایید که اختلال اوتیسم یا طیف اوتیسم (ASD) اصطلاح گستردهای است که توسط پزشکان برای توصیف گروهی از اختلالات رشدی عصبی به کار میرود. این اختلالات با مشکلات ارتباطی و تعامل اجتماعی تشخیص داده میشوند. افراد مبتلا به ASD اغلب علائم یا الگوهای رفتاری محدود، تکراری و کلیشهای را اظهار میکنند. اصطلاح “طیف” در این توصیف نشاندهنده حقیقت است که علائم در افراد مختلف متفاوت بوده و انواع مختلف و شدتهای متفاوتی دارد. اوتیسم در پسران چهار برابر دختران شیوع گرفته است؛ به همین دلیل روانشاسی کودک از اهمیت بالایی برخوردار است.
اختلال اوتیسم چیست؟
توجه داشته باشید که اختلال طیف اوتیسم یک نقص نورولوژیکی است که در سالهای اولیه رشد کودکان به نمایان میآید. این وضعیت باعث مشکلات در حوزههای ارتباطی و مهارتهای ارتباطی اجتماعی میشود. فرد مبتلا به اوتیسم نمیتواند به درستی در زمینه رفتارها و مهارتهای ارتباطی اجتماعی عمل کند و این ممکن است برای یادگیری چگونگی ارتباط و تعامل با دیگران به طور اجتماعی مزاحم باشد.
کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مشکلاتی در زمینههای ارتباط کلامی و غیرکلامی، مهارتهای شناختی، رفتارهای اجتماعی، فعالیتهای سرگرمکننده و بازی دارند. ریشه کلمه “اوتیسم” از واژه یونانی “Autos” به معنای “خود” گرفته شده است و در طول زمان به شکلهای مختلفی مانند “اوتیسم کودکی اولیه” یا “اوتیسم کودکی” استفاده شده است.
اختلال طیف اوتیسم (ASD) و اوتیسم عبارتهای کلی برای گروهی از اختلالات پیچیده در رشد مغز هستند. در سال ۲۰۱۳، در DSM-5، تمام اختلالات طیف اوتیسم در زیر چتر ASD یا اختلالات طیف اوتیسم قرار گرفتند. اکنون، در اختلال طیف اوتیسم، به جای انواع اوتیسم، ۳ سطح وجود دارد که در آنها رشد مهارتهای اجتماعی، ارتباطات، و منابع و ذخایر رفتاری تاخیر و انحراف یافته است.
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تمایلات شدید و ویژهای به مجموعهای از رفتارها نشان میدهند. آنها مقاومت در برابر تغییر، رفتارهای تکراری و کلیشهای، و نقص در ارتباط چشمی دارند و به محرکات محیطی به نحو مناسبی پاسخ نمیدهند. این اختلالات تأثیرات متعدد و بیشماری بر روند رشد فرد دارند. تشخیص زودهنگام این اختلال و شروع به درمان، میتواند زندگی فرد را زودتر تغییر دهد.
انواع بیماری اوتیسم چیست؟
با توجه به آمار DSM (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)، اختلال اوتیسم را میتوان به چند دسته زیر تقسیم کرد:
- با یا بدون همراهی اختلالات فکری:
این نوع اوتیسم همراه با مشکلات در حوزههای فکری میباشد که میتواند تأثیر زیادی بر توانایی شخص در درک و پردازش اطلاعات داشته باشد.
- با یا بدون اختلال زبانی:
افراد ممکن است دچار مشکلات زبانی باشند که از توانایی صحبت کردن یا درک زبان مخاطبانشان تا تاخیر در یادگیری زبان برخوردار باشد.
- مرتبط با یک بیماری پزشکی یا ژنتیکی شناختهشده یا یک عامل محیطی:
این نوع اوتیسم به عوامل پزشکی، ژنتیکی یا محیطی مرتبط است که ممکن است علت اصلی این اختلال باشد.
- همراه با اختلال عصبی، روانی یا رفتاری دیگر:
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است همزمان با اختلالات دیگری نظیر اختلال عصبی یا روانی نیز داشته باشند.
- با کاتاتونیا:
کاتاتونیا یک نوع اختلال روانی است که باعث میشود بیمار درک درستی از محیط و اطرافیان خود نداشته باشد. این ویژگی ممکن است در افراد مبتلا به اوتیسم حاضر باشد.
قبل از DSM-5، افراد در طیف اوتیسم تشخیصهایی مانند اختلال اوتیسم، سندرم آسپرگر، اختلال فراگیر رشد طبقه بندی نشده (PDD-NOS)، و اختلال از هم گسیختگی کودکی را دریافت میکردند.
علائم اوتیسم معمولاً از چه سنی تشخیص داده میشود؟
علائم اوتیسم در اکثر کودکان از دو سالگی قابل تشخیص است. اگر علائم شدیدتر باشد، این اختلال حتی زودتر هم میتواند تشخیص داده شود. اما در اکثر کودکان ایالات متحده از چهار سالگی به بعد اوتیسم تشخیص داده میشود.
آکادمی کودکان آمریکا پیشنهاد میکند تمام کودکان در ۱۸ و ۲۴ ماهگی توسط پزشک اوتیسم مورد معاینه قرار بگیرند. اگر خطر بروز این اختلال در کودک بیشتر باشد، مثلاً یکی از خواهر یا برادرهای او دچار اوتیسم باشد، پزشک به والدین معاینه و نظارت دقیقتری را پیشنهاد میدهد.
تشخیص زودهنگام علائم اوتیسم بسیار حیاتی است. زیرا به والدین و کودک اجازه میدهد تا به موقع به تراپی و خدمات لازم دسترسی پیدا کنند. همین امر نیز به رشد سالمتر کودک کمک میکند. زیرا بهرهگیری از خدماتی مانند رفتار درمانی میتواند علائم اوتیسم را به شدت کاهش دهد.
معاینه بزرگسالان مبتلا به اوتیسم نیز رو به افزایش است. هر چند تشخیص دیر هنگام اوتیسم میتواند زندگی افراد مبتلا را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. اما تأثیر استفاده از روشهای درمانی و خدمات ویژه مبتلایان به اوتیسم قابل اغماض نیست.
علائم اوتیسم چیست؟
علائم اوتیسم عمدتاً در سه سال اول زندگی ظاهر میشوند و برخی از کودکان این علائم را از بدو تولد نشان میدهند. هرچند بعضی از موارد در ابتدا طبیعی به نظر میرسند، اما علائم اوتیسم معمولاً از ۱۸ تا ۳۶ ماهگی به طور ناگهانی ظاهر میشوند. برخی افراد تا زمانی که در جامعه حضور نداشته باشند، ممکن است علائم اختلالات ارتباطی را نشان ندهند.
بیماری اوتیسم تأثیرات فراوانی بر تعاملات اجتماعی و ارتباطات فرد میگذارد، شامل:
- الگوهای گفتاری غیرمعمول:
حرف زدن به شکلی که شبیه به ربات باشد.
- اجتناب از تماس چشمی با دیگران:
عدم توانایی یا عدم تمایل به برقراری تماس چشمی با افراد دیگر.
- عدم پاسخگویی در برابر صدا زدن اسم:
عدم واکنش به صدا زدن نام فرد مبتلا به اوتیسم.
- توسعهی دیررس مهارتهای گفتاری:
تأخیر در توسعه مهارتهای زبانی و گفتاری.
- مشکل در حفظ مکالمه:
مشکل در حفظ و تداوم مکالمات.
- تکرار مداوم عبارات:
انجام تکرار مداوم عبارات یا حرکات.
- مشکل واضح در درک احساسات و بیان شان:
دشواری در درک و بیان احساسات به صورت واضح.
علاوه بر اختلال در ارتباط، افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است رفتارهای تکراری یا غیرمعمول نیز داشته باشند.
علائم اوتیسم در نوزادان چیست؟
به گزارش healthline، برخی از علائم اوتیسم ممکن است در دوران نوزادی ظاهر شوند. از جمله علائم اوتیسم در نوزادان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارتباط چشمی محدود:
نوزادان مبتلا به اوتیسم ممکن است تمایل کمتری به برقراری ارتباط چشمی با افراد داشته باشند.
- ژست نگیرند و به چیزی اشاره نکنند:
نوزادان با اوتیسم ممکن است عدم تمایل به استفاده از ژستها برای اشاره به چیزها را نشان دهند.
- عدم واکنش به نزدیککردن اسباب بازی:
این نوع نوزادان واکنش محدودی به نزدیک شدن اسباب بازی به خود نشان نمیدهند و به آن واکنش نمینمایند.
علائم اوتیسم در کودکان
ویژگیها و خصوصیات زیر ممکن است در افراد مبتلا به اوتیسم مشاهده شود، به خصوص در کودکان این علائم گاهی از سنین اولیه ظاهر میشوند. اگر به دنبال علائم اوتیسم در کودکان دو ساله میگردید، ممکن است ویژگیهای زیر را ملاحظه کنید.
حساسیت بسیار:
کودکان اوتیسمی معمولاً به شدت حساس هستند. ممکن است در مواجهه با صداها، لمس، بوها یا مناظری که برای دیگران عادی است، مشکلات جدی یا حتی دردناکی تجربه کنند.
حرکات تکراری:
این کودکان ممکن است حرکات تکراری و تقلیدی نظیر تابخوردن، قدمزدن یا دستزدن را انجام دهند. همچنین ممکن است واکنشهای غیرعادی نسبت به مردم یا وابستگی شدید به اشیا نشان دهند.
مقاومت در برابر تغییرات:
کودکان اوتیسمی ممکن است مقاومت نشان دهند یا با رفتارهای پرخاشگرانه به تغییرات معمول زندگی واکنش نشان دهند.
عدم توجه به اطراف:
گاهی اوقات ممکن است این کودکان اصلاً به افراد، اشیاء یا اتفاقات اطراف خود توجه نکنند. بعضی از آنها ممکن است دچار تشنج شوند و اولین تشنج آنها در زمان بلوغ رخ دهد.
اختلالات شناختی متغیر:
بعضی از مبتلایان به اوتیسم ممکن است در برخی از زمینههای شناختی دچار اختلالات باشند. به عنوان مثال، ممکن است در برقراری ارتباط با دیگران مشکل داشته باشند، اما در زمینههای دیگر مانند طراحی، موسیقی، ریاضیات یا حفظ اطلاعات مهارتهای بسیار بالایی داشته باشند.
علائم اوتیسم در نوجوانان چیست؟
در نوجوانان مبتلا به اوتیسم، علائم مختلفی مشاهده میشود که میتواند به شناخت و درک بهتر این وضعیت کمک کند. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند که در صورت مشاهده باید به مشاوره نوجوان مراجعه کرد:
- تمایل به تنهایی:
نوجوانان اوتیسمی اغلب تمایل دارند وقت بیشتری را به تنهایی و با خودشان سپری کنند، این میتواند یکی از ویژگیهای آنها باشد.
- نیاز به رعایت قوانین خاص:
آنها تمایل دارند که دیگر نوجوانان با قوانین و اصول آنها بازی کنند. در صورتی که این قوانین نادیده گرفته شود یا زیر پا گذاشته شود، ممکن است عصبانی شده و احساس ناراحتی کنند.
- ناتوانی در درک قوانین اجتماعی:
نوجوانان اوتیسمی معمولاً مشکل در درک قوانین ارتباطات اجتماعی دارند و نمیتوانند آداب و رسوم معاشرت را به درستی درک کنند. این ناتوانی میتواند باعث ایجاد موقعیتهای ناخوشایند در تعاملات اجتماعی شان شود.
علائم اوتیسم در بزرگسالان چیست؟
در بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، علائم خاصی قابل مشاهده است که نشاندهنده چالشها و ویژگیهای خاص ذهنی و اجتماعی آنها میباشد و نیاز به مشاوره فردی دارد. برخی از این علائم عبارتند از:
- ناتوانی در درک احساسات دیگران:
بزرگسالان اوتیسمی ممکن است نتوانند احساسات دیگران را درک کرده و ناراحتی آنها را به درستی ادرار کنند.
- استرس در موقعیتهای اجتماعی:
آنها معمولاً در مواجه با موقعیتهای اجتماعی استرس و نگرانی زیادی تجربه میکنند و ممکن است در این شرایط احساس ناامنی کنند.
- مشکل در برقراری دوستی:
برقراری روابط دوستانه برای آنها چالشهایی دارد و ممکن است دشواری در یافتن دوستان و همراهان داشته باشند.
- تمایل به تنهایی:
غالباً این افراد تمایل دارند وقت بیشتری را به تنهایی و با خودشان سپری کنند و از فعالیتهای اجتماعی کمتری شرکت کنند.
- ناشی از بیآگاهی از رفتارهای اجتماعی:
آنها ممکن است به دلیل بیآگاهی از رفتارهای اجتماعی، به نظر بیادب یا ناشناخته بیایند.
- ناتوانی در درک کنایهها:
افراد با اوتیسم ممکن است کنایهها را درک نکنند و معانی لغات را حرفهایتر و مستقیم درک کنند.
- پیروی از روالها و روتینها:
معمولاً این افراد روتینهای ثابتی برای گذراندن روزهای خود دارند و از تغییرات ناگهانی خودداری میکنند.
علت اوتیسم چیست؟
با وجود تحقیقات گسترده، عامل دقیق اوتیسم هنوز مشخص نیست، اما محققان بر این باورند که نقص در بخشهای خاصی از مغز که در تفسیر پیامهای حسی و پردازش گفتار نقش دارند، ممکن است منجر به اوتیسم شود. همچنین، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد محیط روانی اطراف کودک، از جمله نقش مراقبان، بر ایجاد اوتیسم تأثیرگذار است.
ژنتیک:
ارتباط مثبت اوتیسم با سابقه خانوادگی، نشان از تأثیر ژنتیک در ایجاد این اختلال دارد. محققان باور دارند که ترکیب خاصی از ژنها ممکن است عامل اصلی اوتیسم باشد.
سن بالا:
سن بالای پدر یا مادر نیز به عنوان یک عامل افزایش شانس ابتلای کودکان به اوتیسم مطرح میشود.
مصرف برخی داروها:
استفاده از برخی داروها و مواد شیمیایی حتی در دوران بارداری، مانند داروهای ضد تشنج یا مصرف مشروبات الکل، ممکن است خطر ابتلای فرزند به اوتیسم را افزایش دهد.
اختلالات متابولیکی:
اختلالات متابولیکی مانند دیابت یا چاقی مادر نیز میتواند احتمال ابتلای کودک به اوتیسم را افزایش دهد.
نقص آنزیمی:
در برخی موارد، اوتیسم به دلیل نقصهای مانند فنیل کتونوریا درمان نشده رخ میدهد که این نقصها ممکن است در متابولیسم مادر تأثیرگذار باشند.
گرچه برخی واکسیناسیون را به عنوان یکی از علل اوتیسم ذکر میکنند، اما هیچ شواهدی بر این فرضیه تاییدی نشدهاست!
سطوح مختلف اوتیسم
هر فرد مبتلا به اوتیسم یک تجربه منحصر به فرد دارد. اما پزشکان به طور عمومی افراد مبتلا به اوتیسم را بر اساس شدت نقایص اجتماعی و رفتارهای بازدارنده به سه گروه تقسیم میکنند:
- گروه خفیف: افرادی که در انتهای طیف و در بخش خفیف آن قرار دارند. آنها دچار دشواریهای کمی در تعاملات اجتماعی هستند.
- گروه متوسط: افرادی که در وسط طیف و با چالشهای میان فردی بسیاری دست و پنجه نرم میکنند و مشکلات زیادی در ایجاد تغییر دارند.
- گروه شدید: افرادی که شکل شدیدتری از اوتیسم را تجربه میکنند. ممکن است ناتوانیهای فکری داشته باشند، قادر به صحبت کردن نباشند و یا از نورها، صداها و بافتهای خاص به شدت احساس ناراحتی کنند. این افراد ممکن است به رفتارهای پرخاشگرانه، خشن و تکرارشونده مانند زدن سر به دیوار یا حمله به دیگران دچار شوند.
تحقیقات نشان داده است که ۱۱ درصد افراد مبتلا به اوتیسم پیش از رسیدن به بزرگسالی با بیماریهای متنوعی مانند صرع، اضطراب، مشکلات گوارشی یا مشکلات خواب مواجه میشوند.
روشهای تشخیص اوتیسم
تست تشخیص اوتیسم یک فرآیند گسترده است که شامل چندین غربالگری، آزمایشهای ژنتیکی و ارزیابیهای مختلف میشود.
غربالگری رشد:
بر اساس توصیههای آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، تمام کودکان در سنین ۱۸ و ۲۴ ماه باید تحت غربالگری ASD قرار بگیرند. این فرآیند میتواند در شناسایی زودرس افراد ممکن است ASD داشته باشند، به آنها کمک کند. از جمله ابزارهای غربالگری متداول، چک لیست اصلاح شده برای اوتیسم در کودکان نوپا (M-CHAT) است.
توجه به این نکته ضروری است که غربالگری تشخیصی نیست. افرادی که نتایج مثبتی در غربالگری ASD دارند، ممکن است واقعاً این اختلال را نداشته باشند. همچنین، این آزمایشات ممکن است نتوانند اوتیسم را بهطور کامل تشخیص دهند.
سایر غربالگریها و تستها:
پزشک کودک ممکن است ترکیبی از آزمایشات شامل آزمایش DNA برای بررسی بیماریهای ژنتیکی، ارزیابی رفتاری، تستهای دیداری و شنیداری، غربالگری کاردرمانی و پرسشنامههای رشد مانند برنامه مشاهده تشخیصی اوتیسم (ADOS) را برای تشخیص اوتیسم تجویز کند.
تشخیصها عمدتاً توسط یک تیم متخصص انجام میشود که ممکن است شامل روانشناسان کودک، کاردرمانگرها یا آسیبشناسان گفتار و زبان باشد.
بهبود اختلال اوتیسم
بهبود کودک مبتلا به اوتیسم از طریق مداخلات درمانی کارآمد امکانپذیر است و این مداخلات عبارتند از:
تحلیل رفتار کاربردی: در این رویکرد، مربی با تجزیه و تحلیل دقیق رفتارهای خاص فرد مبتلا به اوتیسم، تاثیر محیط بر این رفتارها و نحوهی یادگیری اطلاعات، به بهبود رفتارهای مثبت میپردازد و همچنین رفتارهای منفی را کاهش میدهد. این درمان میتواند بهبود ارتباطات، حافظه، تمرکز و عملکرد تحصیلی فرد مبتلا را تسهیل کند.
رویکرد مبتنی بر روابط و تفاوتهای فردی و توسعهای: این روش، به نام فلورتایم شناخته میشود و در آن کودک و والدین در زمین بازی مشارکت میکنند. آنها به فعالیتهایی که کودک دوست دارد، مشغول میشوند و اجازه میدهند که کودک راهبرد بازی را مشخص کند. این مشارکت منجر به توسعهی تواناییهای کودک میشود و ایشان ارتباطات دوطرفه، تفکر احساسی، کنترل خود و ارتباط با محیط اطراف خود را یاد میگیرند. این رویکرد همچنین در تحلیل رفتار کاربردی به منظور حمایت از درمان استفاده میشود.
کاردرمانی: به عنوان یک روش موثر، به کودکان مبتلا به اوتیسم در یادگیری مهارتهای روزمرهی زندگی مانند پوشیدن لباس بدون کمک دیگران، رعایت نظافت و بهداشت و سایر مهارتهای حرکتی کمک میکند. آموزش این مهارتها نه تنها به کسب استقلال افراد مبتلا به اوتیسم کمک میکند بلکه حتی خارج از جلسات درمانی نیز این حرکات را تمرین میکنند.
آموزش پاسخ محور: با تمرکز بر تقویت انگیزه برای یادگیری و برقراری ارتباط در کودکان اوتیسم، از درمانی مبتنی بر بازی بهره میبرد. این روش با ارتقاء تعاملات اجتماعی این کودکان از طریق مکانیسم پاداش، تشویق به شروع تعاملات اجتماعی و پاسخ به خواستههای آنها انجام میشود.
مداخله در توسعهی روابط: تمرکز بر اهمیت تفکر پویا و توانایی انعطافپذیری افکار و موقعیتهای پردازشی برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اوتیسم دارد. این نوع مداخله با هدف درک دیدگاههای دیگران، تغییر پردازش و دریافت اطلاعات از چندین منبع به طور همزمان، بدون احساس سردرگمی انجام میشود.
گفتار درمانی: به چالشهای ارتباطی که افراد مبتلا به اوتیسم با آن مواجه میشوند، کمک میکند. این نوع کمکها میتواند شامل تطبیق احساسات با حالت چهره، یادگیری نحوه تفسیر زبان بدن و پاسخ به سوالات باشد. گفتار درمانی همچنین سعی دارد تناقضات تون صدا را به این افراد آموزش دهد و به آنها کمک کند تا سخن و وضوح صدای خود را تقویت کنند.
برنامههای درمانی و آموزشی: برای کودکان اوتیسمی و کودکان دارای نقص ارتباطی وابسته، با تأکید بر یادگیری بصری و حمایت از مشکلات توجه و ارتباطات، به ادغام نیازهای این افراد با محیط کلاس درس کمک میکنند. این برنامهها توسط ارائهدهندگان خدمات ویژه، کارکنان اجتماعی و متخصصین پزشکی، از جمله روانشناسان و گفتار درمانگران، برای حمایت از کودکان مبتلا به اوتیسم به کار میروند.
مداخلهی رفتاری شفاهی: به بهبود ارتباط زبان و معانی کمک میکند. مربیها بر روی کلمات تمرکز نمیکنند بلکه به دلایل استفاده از آنها توجه میکنند. در نتیجه، این مداخله به توسعه مهارات زبانی و ارتباطی این افراد کمک میکند.
درمان دارویی: معمولاً در بهبود تشنج، افسردگی یا اختلالات خواب کمک کرده و امکانات مختلفی را در هر فرد متفاوت از اوتیسم مورد بررسی قرار میدهد.
روشهای جایگزین برای درمان اوتیسم شامل استفاده از ویتامینهای با دوز بالا، اجرای آهن زدایی (chelation therapy) برای زدودن فلزات از بدن، استفاده از درمان با اکسیژن پرفشار، و ملاتونین برای حل مشکلات خواب میشوند. این روشهای جدید و نوین ممکن است بهبودهایی در بهتر شدن وضعیت افراد مبتلا به اوتیسم ایجاد کنند.
تأثیر رژیم غذایی بر افراد مبتلا به اوتیسم
تأثیر رژیم غذایی بر افراد مبتلا به اوتیسم یک موضوع مورد بررسی است، اما هنوز هیچ رژیم خاصی برای افراد با اختلال طیف اوتیسم (ASD) تعیین نشده است. یکی از اصول اساسی رژیمهای غذایی برای اوتیسم، اجتناب از مواد افزودنی مصنوعی است، که شامل نگهدارندهها، رنگها و شیرینکنندهها میشود.
رژیم غذایی مخصوص اوتیسم ممکن است شامل عناصر زیر باشد: مصرف میوه و سبزیجات تازه، مرغ بدون پوست، ماهی، چربی اشباع نشده، و مصرف مقدار زیادی آب. همچنین، برخی افراد با اوتیسم از رژیم بدون گلوتن بهره میبرند. گلوتن یک پروتئین است که در مواد غذایی مانند گندم و جو وجود دارد. این افراد معتقدند که مصرف این پروتئین ممکن است به ایجاد التهاب و عوارض جانبی در بدن افراد مبتلا به اوتیسم منجر شود.
جمعبندی از اختلال اوتیسم
در این مقاله، به سوال اساسی درباره بیماری اوتیسم، علائم آن، و نبود درمان مؤثر برای اختلال طیف اوتیسم (ASD) پرداختیم. همچنین تأکید کردیم که مداخلات رفتاری در زمانهای زود هنگام، جزو مؤثرترین درمانها به شمار میآیند. مشارکت کودکان در این برنامهها، زودتر به بهبود کیفیت زندگی آنان کمک میکند.
این نکته مهم است که اوتیسم یک موضوع پیچیده است و به زمان زیادی نیاز دارد تا برنامه مناسبی برای بهبود وضعیت افراد مبتلا پیدا شود.