ارتباط والدین با نوجوانان، یکی از امور حیاتی در پرورش فرزندان ماست، که هم وظیفه والدین و هم شخص مسئول مراقبت از کودکان را شامل می‌شود. پیش از آغاز بحث درباره ارتباط والدین با فرزندان نوجوان، لازم است به اصل اساسی توجه کنیم که محل مهمترین آموزش و تربیت فرزندان ما در محیط خانواده قرار دارد. هرچه این محیط از نظر اخلاقی و رفتاری سالم باشد، انتظار ما برای ایجاد یک زندگی آرام و بدون تنش برای نوجوانان بیشتر خواهد بود.
با ایجاد ارتباط مستقیم و فعّال با نوجوانان، والدین می‌توانند اساسی‌ترین نقش را در رشد و توسعه فرزندانشان ایفا کنند. این ارتباط نه تنها از نظر روابط خانوادگی تأثیرگذار است بلکه به شکل قابل ملاحظه‌ای بر رفتارها و انگیزه‌های نوجوانان تأثیر می‌گذارد.
در این راستا، اهمیت دارد که والدین با بهره‌گیری از یک محیط خانوادگی سالم و پشتیبانی از اخلاقیات مثبت، پایه‌های استواری برای رشد روانی و اجتماعی نوجوانان فراهم کنند. این نه تنها به آنها کمک می‌کند تا با چالش‌ها و مشکلات زندگی بهتر کنار بیایند بلکه در تشکیل هویت شخصیتی قوی و پایدار نیز نقش دارد.
از این رو، توجه به ایجاد ارتباطی فعّال و سالم با نوجوانان نه تنها به جلب علاقه آنها به محیط خانوادگی کمک می‌کند، بلکه به عنوان یک عامل کلیدی در تربیت و توسعه ذهنی و اجتماعی آنها نیز شناخته می‌شود.
اثرات مثبت ارتباط والدین با فرزندان:
نوجوانانی که از سلامت روحی و روانی خوبی برخوردارند، اغلب نتیجه ارتباط قوی و صحیح با والدین خود هستند. والدینی که مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط با فرزندان نوجوان خود را دارند، به عنوان نتیجه، از فرزندانی بهره‌مند می‌شوند که از سلامت روحی بهره‌مند هستند.
به اندازه‌ای که والدین قادر به برقراری ارتباط گفتاری و عاطفی فعّالتر با نوجوانان خود باشند، روابط بین آنها قوی‌تر خواهد بود. این ارتباطات باعث ایجاد ارتباطات پایدارتر و قوی‌تر با فرزندان می‌شود و در نهایت، این روابط به استحکام بیشتری دست می‌یابند.
این فرآیند همچنین فرصتی را برای بروز علاقه و محبت والدین به فرزندان فراهم می‌کند، که در نهایت به ابراز محبت و ارتقاء یک رابطه سالم و مثبت منجر می‌شود. این محبت اساسی است برای ساختن یک ارتباط سالم و موثر بین والدین و فرزندان، و نقش مهمی در تقویت این ارتباطات دارد.
تأثیر خانواده بر ارتباط والدین با نوجوانان:
یک خانواده سالم، زمینه را فراهم می‌کند تا اعضای آن از جمله فرزندان و والدین، ارتباطات قوی و مؤثری با یکدیگر برقرار کنند. این ارتباطات به درستی شکل می‌گیرند زمانی که والدین دارای توانایی هستند که با داشتن اطلاعات کامل از وضعیت و حالات روحی نوجوانان خود، این اطلاعات را به طرز مناسب و به موقع در مواجهه با وضعیت‌های گوناگون به کار ببرند. یعنی محبت و علاقه به فرزندان باید با مقام و اختیار والدین هماهنگ شده و در یک تعادل مناسب قرار گیرد.
تعامل این دو اصل، به رشد و هدایت صحیح فرزندان کمک می‌کند. به عبارت دیگر، زمانی که شما عشق و محبت خود را به فرزند نوجوان خود ابراز می‌کنید، باید همزمان با این احساسات، دارای اصول و قوانین خودتان باشید. این تعادل به رشد روحی فرزندان کمک می‌کند و همچنین ارتباط بیشتر و بهتری با آنها برقرار می‌سازد.
والدین باید با توانایی به‌کارگیری راهکارها، اصول و روش‌های متنوع در ارتباط با نوجوانان آشنا باشند. این شامل دانستن نحوه برقراری ارتباط در هر سنی از فرزندان می‌شود. به عنوان مثال، در دوران کودکی، ارتباط با فرزند ممکن است از طریق بازی و شیطنت شود، که این عمل به ظاهر ساده، به رشد شخصیت کودک کمک می‌کند. اما در دوران نوجوانی، نیاز به برقراری ارتباط با تأکید بر اعتماد به نفس و عزت نفس فرزندان و تقویت آن وجود دارد، که این کار به رشد سلامتی روحی فرزندان کمک خواهد کرد.
۵ خطا در ارتباط با نوجوانان که باید از آنها پرهیز کنید!
یکی از خطاهای شایع در تعامل با نوجوانان، این است که معمولاً فقط به مسائل منفی توجه دارید. به عبارت دیگر، زمانی که نوجوان اشتباه می‌کند یا انتظارات شما را برآورده نمی‌کند، تمرکزتان را فقط بر این مسائل متمرکز می‌کنید. در عوض، مهم است که با آنها در مورد نقاط قوتی که دارند و پیشرفت‌های خود، ارتباط برقرار کرده و توجه به جوانب مثبت زندگی آنها داشته باشید. در ادامه ۵ مورد از رایج‌ترین اشتباهات در ارتباط والدین با نوجوانان را بررسی خواهیم کرد.
ضعف در اعتماد به نفس
یادگیری نوجوانان از اینکه تنها نمی‌توانند با چالش‌ها برخیزند و ضعف در اعتماد به نفس آنها را تشدید می‌کند. مناسب است که در این مواقع منتظر بمانید تا آنها خود بخواهند راهنمایی. از آنجایی که سوالات فراوان شما ممکن است باعث احساس کنترل شدن نوجوان شود، بهتر است همیشه به حفظ اعتماد به نفس و ارتقاء عزت نفس در آنها توجه کنید. کاهش عزت نفس می‌تواند در آینده باعث بروز مشکلات زیادی شود.
جاری کردن احساسات
در حین ارتباط با نوجوانان، اجازه دهید احساسات به آزادی عمل کنند. زمانی که نوجوان درباره مشکلاتش با شما صحبت می‌کند، سعی کنید احساسات خود را پنهان نکنید. تلاش کنید که عصبانی یا ناراحت نشوید، بلکه به جای آن، تمرکز خود را بر روی این نکته قرار دهید که او اراده صحبت کردن با شما را دارد. این رویکرد به گوش دادن بهتر و ارائه راهنمایی مؤثرتر کمک می‌کند.
پرسش های زیاد والدین از نوجوان
در حین برقراری ارتباط با نوجوانان، یکی از خطاهای شایع والدین، پرسش‌های زیاد یا ارائه مشاوره ناخواسته می‌باشد. دیگر خطای رایج والدین، نصیحت و موعظه است که ممکن است به دلیل عدم درخواست نوجوان، عکس‌العمل منفی ایجاد کند و منجر به دوری آنها از ارتباط با والدین شود.
مطرح کردن مسائل
در مواجهه با مسائلی که نوجوانان ممکن است به شما اطلاع دهند، حتی ممکن است واکنش عاطفی نشان دهید. اگر نوجوان به شما مشکلی را اظهار کند، این امکان وجود دارد که اولین واکنش شما باشد که فرزندتان با یک چالش روبرو شده است. با این حال، بهتر است از این فرصت بهره ببرید و گفتگو را به گونه‌ای راهنمایی کنید که نوجوانان خود به‌طور خودکار به راه‌حل‌های مسائل خود بپردازند.
همدلی بیش از حد ممنوع!
گاهی اوقات ایده‌ی جلب همدردی بیش از حد با نوجوانان برخی پدیده‌های غیرمنتظره به نظر می‌رسد. اما این مهم است که بدانید این همدردی نادرست ممکن است عواقب منفی داشته باشد. هنگامی که فرزندان به شما می‌آیند و مشکلاتی مثل دعوا با بهترین دوستشان را اعلام می‌کنند، احتمالاً تمایل دارید به آنها کمک کنید و اظهاراتی مثل بهتر شو یا بدون او هم بهتر خواهی بود بیان کنید. اما در روزهای بعد، ممکن است فرزندان شما احساس کنند که درباره مسائل خود با شما به اشتراک گذاشتن، باعث خجالت شده است و این می‌تواند ارتباطات را مختل کند.
مهمترین اصول ارتباط والدین با نوجوانان :
در ادامه اصولی که باید برای ارتباط والدین با نوجوانان بدانید را بررسی خواهیم کرد؛ زیرا نحوه ارتباط با فرزندان در این بازه زمانی بسیار حائز اهمیت است.
تأمین نیازهای اساسی و اولیه
یکی از اصول اساسی در برقراری ارتباط با نوجوانان، تأمین نیازهای اساسی و فیزیکی آنان است. در دوران نوجوانی، با تغییر روحیات، رشد جسمی، و تغییر در نگرش نسبت به محیط و جامعه، والدین با چالش‌های بیشتری مواجه می‌شوند.
مهم است که والدین بتوانند به‌صورت مناسب و به‌موقع، با توجه به نیازها و خواسته‌های نوجوانان، عکس‌العمل مناسبی نشان دهند. باید توانایی داشته باشند تا تعادل میان خواسته‌های نوجوان و وظایف پدر و مادری خود را حفظ کنند. این به معنای این است که هر دو طرف، یعنی والدین و نوجوان، نباید به سمت لبه‌های مخالف کشیده شوند و والدین باید نیازهای اولیه نوجوانان را به موقع و با میزان مناسب تأمین کنند.
تأمین نیازهای روحی و ایجاد امنیت روانی
تأمین نیازهای روحی و روانی نوجوانان یکی از اصول اساسی در ارتباط والدین با آنها است. این نیازها در کانون گرم خانواده متمرکز شده‌اند، زیرا نوجوان در این دوره از زندگی به دنبال احساس استقلال و بزرگی می‌گردد و تمایل دارد به فعالیت‌های خارج از خانه و تعامل با افراد خارج از خانواده بپردازد.
نوجوان به دنبال گذراندن وقت بیشتر با دوستان و همکلاسی‌ها، یا حتی تفریح در مکان‌های مختلف است. با ایجاد جو صمیمی در خانه، مشارکت فعال نوجوان، و درخواست نظر و ایده از او، والدین می‌توانند امنیت روانی نوجوان را تقویت کرده و او را به مشارکت فعال تر در زندگی خانوادگی ترغیب کنند. این تدابیر نه تنها احساس امنیت روانی نوجوان را تقویت می‌کند بلکه به ارتقای ارتباطات خانوادگی نیز کمک می‌کند. همچنین، والدین باید به فرزندان خود یادآوری کنند که هیچ جایی مطمئن‌تر از محیط خانه و خانواده برای تأمین امنیت و احساس آرامش نیست.
محبت و دوست‌داشتن در ارتباط والدین با نوجوانان:
پرداختن به محبت و دوست‌داشتن یک روند دوطرفه است که بر اساس آن، والدین نه تنها به فرزندان خود عشق و احترام بخشند بلکه به‌نوبه خود از محبت و ارادت آنها به خود لذت ببرند. این اصل یکی از پایه‌های ارتباط مثبت و سالم والدین با نوجوانان محسوب می‌شود.
به عبارت دیگر، با ابراز عشق و محبت نسبت به فرزند نوجوان، شخصیت و روحیه او تقویت می‌شود و این تقویت به وضوح در رفتارها و اعمال او در دوران جوانی مشهود خواهد بود. وقتی که نوجوان، علیه تمام مخالفت‌ها و تناقضات جوانی، به والدین خود احترام نشان می‌دهد، یا با بیان کلمات محترمانه به آنان اظهار نظر می‌کند، یا حتی در هر موقعیتی که نیاز به مشاوره نوجوان دارد، همه این نشانه‌ها به وضوح نقش استحکام شخصیت او را ایفا می‌کنند.
این همه علامت به وجود آموزه‌های قوی در فرزند نوجوان اشاره دارد که از طریق عشق و مراقبت والدین به بهترین شکل ممکن تشکیل شده‌اند.
اصل احترام و مقبولیت:
یکی از اصول ارتباط والدین با نوجوانان، اصل قبولی و احترام به فرزند است. این اصل تاکید دارد که باید فرزند نوجوان خود را با تمام ویژگی‌های اخلاقی، رفتاری، و حتی شرایط جسمی‌اش قبول کنیم، بدون هیچگونه تغییر یا قضاوت. به عنوان نمونه، اگر دختری باشد، باید به او بگوئیم: “تو فقط دختر من نیستی. من با تمام وجود و با احترام به تو، با همه ویژگی‌ها و رفتارهایت، دوستت دارم.”
برای ارتقاء این اصل، به فرزند بگویید که او بزرگ شده است و حق انتخاب، حق صحبت کردن، و حق اظهار نظر دارد. با او همسو و همراه شوید و سعی کنید خود را با او هماهنگ کنید. از خاطرات نوجوانی خود برای اشتراک گذاری استفاده کنید تا او بداند شما هم مراحل مشابهی را پشت سر گذاشته‌اید. در این ارتباط، از الفاظ محترمانه و دلنشین استفاده کرده و از تشویق به او غافل نشوید.
تفکر و برخورد مثبت
یکی از اصول مهم در ارتباط والدین با نوجوانان، تفکر مثبت است. در هر زمانی که با مشکلاتی در ارتباط با فرزند نوجوان خود روبرو می‌شوید، حتی در لحظات دشوار، هیچگاه از الفاظ توهین‌آمیز یا ناپسند استفاده نکنید. امتناع از حمله به او و اجتناب از قضاوت، تنبیه یا تهدید، اصل دیگری از ارتباط مثبت را تشکیل می‌دهد.
سعی کنید بر تاکید به خصوصیات اخلاقی قابل تحسین و رفتارهای موفقی که فرزندتان انجام داده، و همچنین بر استعدادهای او تمرکز کنید. در طول تعریف و تمجید، می‌توانید یک نکته تذکری نیز اضافه کنید که ممکن است مفید باشد. با دوباره تعریف کردن مثبتی‌ها و تحسین‌ها، به او اعتماد کنید و او را مورد تحسین قرار دهید. در کل، تلاش کنید نسبت به رفتار و عملکرد او نیمه‌های پر لیوان را ببینید و از انتقاد ملایم خودداری کنید.
چگونگی برقراری ارتباط کلامی و عاطفی با نوجوانان
یکی از اصول کلان در ارتباط والدین با نوجوانان، برقراری ارتباط کلامی و عاطفی می‌باشد. توصیه می‌شود در هر فرصت ممکن، ارتباط گفتاری و احساسی با فرزندان را تقویت کنید. با نزدیک شدن به فرزندتان و بهره‌گیری از بهانه‌های کوچک، مانند بیرون رفتن یا تهیه غذا، می‌توانید به عنوان فرصت‌های مناسب برای برقراری ارتباط معنادار با او عمل کنید.
مثلاً با پیشنهاد یک میان‌وعده یا تدارک یک چای، محیطی گرم و دلنشین برای گفتگوی باز و صمیمی را فراهم کنید. همچنین، از این فرصت استفاده کنید تا با فرزندتان به او اظهار دلیل کنید که چرا برای شما اهمیت دارد که وقت بیشتری با یکدیگر بگذرانید.
یک نکته حیاتی در اینجا این است که هر دو والدین، یعنی پدر و مادر، باید در این تلاش برای برقراری ارتباط با فرزندانشان فعالیت نمایند. این ارتباط قوی و هماهنگ به ساختار سلامتی خانواده بسیار کمک می‌کند.
پرهیز از افراط و تفریط
در برقراری ارتباط با فرزندان، همواره به دنبال حفظ تعادل باشیم. ارتباطات ما باید با اصول و قوانین خود هماهنگ باشند. به عبارت دیگر، اگر نمی‌خواهیم فرزندانمان رفتاری خاص را انجام دهند، خود ما نیز از آن پرهیز کنیم. توصیه به خواندن کتاب برای فرزندان، به این معناست که خود ما نیز این عادت مثبت را در زندگی خود جاری سازیم.
از طرفی دیگر، نباید آنها را به حال خود رها کنیم یا انتظار داشته باشیم همه چیز به طور خودکار اتفاق بیافتد. اینکه درگیری کمتری با امور فرزندان داشته باشیم یا انتظار داشته باشیم که فرزندان ما همه کارها را به تنهایی انجام دهند، کاملاً اشتباه است. اعتدال در رفتار با نوجوانان نیازمند مشارکت فعال و متعادل ما است.
از تحمیل انتظارات به نوجوانان پرهیز کنیم
گاهی اوقات، والدین ممکن است در تلاش باشند کردار و عملکرد فرزند نوجوان خود را با خودشان مقایسه کنند و از او بخواهند که همانند خودشان عمل کند. این انتظار می‌تواند شامل رفتار، لباس‌پوشی، تحصیلات و سایر امور باشد.
باید در نظر گرفت که شرایط و ضوابط زندگی ما به دائمی بروز تغییرات دارند و امکان ندارد که از فرزندانمان انتظار داشته باشیم که همیشه به همان شکل و شمایل ما عمل کنند. دوران نوجوانی فرزندان ما ممکن است با دوران نوجوانی ما تفاوت داشته باشد.
از این رو، بهتر است ما به عنوان والدین، با واقع‌بینی و مشاوره متعادل، انتظارات خود را کاهش دهیم و به نوجوانان فرصتی بدهیم تا با توجه به محیط متغیر خود، هویت خود را شکل دهند.
هرگز فرزند خود را مقایسه نکنیم
یکی از اصول اساسی در ارتباط والدین با نوجوانان، اجتناب از مقایسه است. والدین باید در نظر داشته باشند که هر کدام از فرزندان ما شخصیت، توانمندی‌ها و علاقه‌های خاصی دارند که ممکن است با دیگران تفاوت داشته باشد.
فرزندان ما دارای قدرت تحلیل بالا هستند و اگر متوجه شوند که ما آنها را با شخص دیگری مقایسه می‌کنیم، این می‌تواند احساس ناراحتی را در آنان ایجاد کند. بنابراین، مهم است که هرگز نقاط قوت و ضعف فرزندان خود را با هیچ فرد دیگری مقایسه نکنیم. به جای آن، به ارزش‌ها و استعدادهای منحصر به فرد هر فرزند احترام بگذاریم.
توجه به شناخت هویت در دوران نوجوانی
آنچه که ویژگی‌های شخصیتی ما را در دوران نوجوانی تعیین می‌کند، تصمیماتی هستند که در این مرحله از زندگی می‌گیریم. در این مرحله، انتخاب رشته تحصیلی، تعامل با گروه‌های سنی مذهبی، و تصمیم‌گیری درباره مسائل مهم، از جمله این تصمیمات مهم هستند.
اگر والدین قبل از دوران نوجوانی، تلاش کنند که ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی را در فرزندان خود پرورش دهند، این اساس قوی، زمینه رشد هویت مثبتی برای آنان فراهم خواهد کرد. این کودکان در دوران نوجوانی، هویت خود را شکل می‌دهند و به اصول و ارزش‌هایی که از خانواده‌شان آموخته‌اند، پایبند می‌مانند و احترام به آنها را حفظ می‌کنند.
صداقت در ارتباط والدین با نوجوانان
صداقت در گفتار و رفتار، پایه‌ای استوار برای ارتباط عمیق بین والدین و نوجوانان. هرچقدر که میزان صداقت بین کلام و عمل شما و فرزندانتان افزایش یابد، اعتماد ایشان نیز به شما افزوده خواهد شد؛ به‌طوری که اسرار و مسائلشان را با شما به اشتراک بگذارند و از نگرانی‌ها و ترس‌هایشان بازگو کنند.
مناسب است که در ارتباط والدین، یکی از آنها به عنوان منبع محبت و اعتماد عمل کند، ممکن است مادر نقش این منبع را بهتر ایفا کند. همچنین، یکی از والدین باید به عنوان منبع قوانین و اقتدار در نظر گرفته شود. این اقتدار، نه به معنای ترس و نگرانی، بلکه به معنای رعایت قوانین و اصول است. بهتر است که پدر نقش اصلی در ایجاد این قانون‌مندی و اقتدار را بازی کند.
قاطعیت و جدیت در تربیت فرزندان
بعضی از والدین در برخورد با فرزندان خود ممکن است یا بسیار مهربان و لطیف باشند یا به نحوی خشک و جدی عمل کنند که هر دوی این سبک‌ها ممکن است مناسبی نباشند.
استفاده از قوانین و اصول در محیط خانه و برخورد با نوجوانان باید به گونه‌ای باشد که فرزندان احساس کنند در یک چارچوب مهارتی و محبت‌آمیز قرار دارند و همچنین بتوانند از این قوانین به‌طور مثبت استفاده کنند. اینکه قوانین خانوادگی خیلی خشک و سخت باشند، باعث می‌شود که نوجوانان احساس کنند نهایتاً در تلاش برای فرار از این محدودیت‌ها هستند.
قاطعیت به معنای داشتن اصول و قوانین مشخص است که از آنها پیروی می‌شود و نه به معنای خشمگین بودن یا عصبانی. در واقع، قاطعیت به این معناست که والدین یک سری اصول برای خود تعیین کرده‌اند و انتظار دارند که نوجوانان هم از این اصول پیروی کنند. اگر فرزندان در ابتدا از این اصول کمی کج شوند، این موضوع می‌تواند فرصتی برای والدین باشد تا علت این انحراف را بررسی کرده و مسیر تربیتی خود را بهبود بخشند.
توجه چندبُعدی به نیازها
انسان به تنهایی یک بُعد ندارد و نوجوان شما نیز مستثنی نیست. او نیازهای مختلفی دارد که فقط به جنبه‌های خاصی از زندگی اش مرتبط نیست. نباید تنها به نیازهای جسمی یا روحی او توجه داشته باشیم، بلکه باید به همه ابعاد نیازهای نوجوان توجه نماییم.
برای مثال، اگر فقط از او بخواهیم که در اتاقش بماند و درس بخواند، این کار ممکن است او را از نیاز به ارتباط اجتماعی و جمعیت محروم کند. والدین باید به گونه‌ای عمل کنند که به تمام نیازهای نوجوان خود توجه داشته باشند و از او پرستاری کنند.
ترغیب به رشد نوجوان
در این دوران زندگی، نوجوان شما با تشویق به آزمون و خطا، به دنبال درک بهتر مسائل مختلف است. وظیفه ما به عنوان والدین، این است که ایشان را به سمت پیشرفت هدایت کنیم و به یادآوری این نکته بپردازیم که بدون اقدام، هیچ نتیجه‌ای به دست نمی‌آید. اقدامات نوجوان نشان از تلاش و عزم او دارد، حتی اگر به نتایج مطلوب نرسد.
وقتی که نوجوان دست به آزمون و خطا می‌زند، این نشان‌دهنده تجسم تلاش او و عدم تسلیم در مقابل چالش‌ها است. به عنوان والدین، مهم است که ایشان را در این مسیر ترغیب کنیم و نشان دهیم که پیشرفت به وسیله تلاش و پیگیری حاصل می‌شود.
تمجید کردن نوجوانان
در دوران جوانی، احساس تأیید و تحسین از سوی والدین برای نوجوانان بسیار اهمیت دارد. وظیفه والدین نه تنها استفاده مداوم از نقاط قوت فرزندان خود و تحسین این خصوصیات، بلکه ابراز محبت و احترام به ایشان نیز است. با ایجاد این ارتباط مثبت، والدین می‌توانند محیطی ایجاد کنند که نوجوان به خود اعتماد کرده و به تدریج احساس می‌کند که تحسین و ارادت نه تنها از دیگران، بلکه از درون او نیز برآمده است.
والدین با بیان و تمجید از موفقیت‌ها و تلاش‌های فرزندان، می‌توانند احساس مثبت و خودشناسی در آنان ایجاد کنند. این تحسین و ارزش‌گذاری درونی نوجوان را تقویت کرده و او را به سمت تعهد به پیشرفت شخصی هدایت می‌کند.
