چگونه می‌توان علائم سوءاستفاده عاطفی در یک رابطه را تشخیص داد؟ علائم سوءاستفاده عاطفی چیستند و چگونه می‌توان آنها را شناسایی کرد؟
استفاده ناروانمندانه از احساسات یکی از پیچیده‌ترین اشکال سوءاستفاده و آزار روانی در روابط متنوع است که ممکن است به صورت ظریف و مخفیانه یا به طور آشکار رخ بدهد. این اقدامات، عزت نفس فرد را نابود می‌کنند و باعث می‌شود که شخص در مورد درک واقعیت خود شک کند.
در ادامه این مقاله، با ما همراه شوید تا بهتر با این مسئله آشنا شده و راهکارهای مقابله با سوءاستفاده‌های عاطفی را کشف کنید.
سوء استفاده عاطفی چیست؟
سوء استفاده عاطفی، یک روش برای کنترل دیگران از طریق بهره‌گیری از احساسات انتقاد، شرمساری، سرزنش یا توهین می‌باشد. این پدیده درواقع الگوهای ثابتی از کلمات توهین‌آمیز و رفتارهای قلدرانه را شامل می‌شود که باعث کاهش عزت نفس و ضعیف شدن سلامت روانی فرد می‌گردد. علاوه بر این، می‌تواند در هر نوع رابطه، از دوستی‌ها گرفته تا روابط خانوادگی و همکاری‌های شغف‌انگیز، رخ دهد.
هدف اصلی سوء استفاده عاطفی، کنترل قربانی از طریق تخریب اعتبار، ایجاد انزوا و ساکت‌سازی او است. به این ترتیب، قربانی حس می‌کند که در دام گرفتار شده و زندگی اش به‌سمت ناامیدی پیش می‌رود. اغلب آسیب‌های به‌دست آمده به حدی اعتیادآور هستند که فرد نمی‌تواند بیشترین فشارها را تحمل کند، اما همچنین از ترک این وضعیت ترس دارد. به همین دلیل، این چرخه فشار روانی تا زمانی که اقدامات موثری انجام نشود، تکرار خواهد شد.
علائم و نشانه‌های سوءاستفاده عاطفی
چندین پرچم قرمز و نشانه‌های هشداردهنده می‌توانند بر علائم سوءاستفاده عاطفی اشاره کنند. اهمیت دارد به یاد داشته باشید که حتی اگر همسر، والدین، همکار یا دوست شما تنها چندین بار این نشانه‌ها را نشان دهند، رابطه شما ممکن است هنوز هم از نظر عاطفی آسیب‌زننده باشد.
پروازی این علائم به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیمات را برای حفظ سلامت روانی خود بگیرید. سوءاستفاده عاطفی معمولاً به صورت ظریف و توهین‌آمیز رخ می‌دهد، بنابراین شناسایی نشانه‌ها ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
اگر احساس می‌کنید هر گونه ارتباط با شخص مقابل شما حاکی از زخمی شدن، ناامیدی، سردرگمی یا بی ارزشی است، ممکن است رابطه شما از نظر عاطفی آسیب‌زننده باشد. از اهمیت بالایی برخوردار است که از این نشانه‌ها آگاه شوید و در تصمیم‌گیری‌های خود، احترام و مهربانی را به عنوان اصول اساسی مد نظر قرار دهید. در ادامه این نشانه‌ها را بررسی خواهیم کرد.
-
انتظارات غیر واقعی در سوء استفاده عاطفی
یکی از نشانه‌های قابل تشخیص سوء استفاده عاطفی، انتظارات غیر واقعی از شما توسط طرف مقابل است. موارد مختلفی از این انتظارات ممکن است شامل شوند:
- درخواست‌های غیر منطقی: این افراد انتظار دارند شما همه چیز را کنار بگذارید و به تأمین نیازهای آنها متمرکز شوید.
- صرف وقت بیش از حد: ایشان از شما می‌خواهند که تمام وقت خود را با آنها سپری کنید و توجه شما همیشه بر روی آنها باشد.
- همیشه ناراضی بودن: با وجود تلاش‌های شما، این افراد همیشه ناراضی هستند و احساسات منفی را نشان می‌دهند.
- ممانعت از به اشتراک گذاشتن نظرات: این افراد از شما انتظار دارند که تنها نظرات موافق خود را به اشتراک بگذارید و انتقاد یا دیدگاه مخالف را مورد قبول نداشته باشید.
- بی‌اعتبارسازی: افراد متلاطم اغلب شما را بی‌اعتبار می‌کنند و تلاش می‌کنند عزت نفس شما را تخریب کنند.
-
بی‌اعتبارسازی
یکی از نشانه‌های دیگر سوء استفاده عاطفی، بی‌اعتبارسازی شما است. این بی‌اعتبارسازی ممکن است از طریق عملکرد‌های زیر رخ دهد:
- امتناع از تأیید نظرات شما: افراد متلاطم اغلب از تأیید یا پذیرش نظرات و ایده‌های شما امتناع می‌کنند.
- تضعیف یا تحریف ادراکات شما: این افراد ممکن است سعی کنند ادراکات و واقعیت‌های شما را تضعیف یا تحریف کنند.
- اجبار به توضیح احساسات: شما ممکن است بارها و بارها احساسات خود را توضیح دهید و به تفصیل در مورد آنها سخن بگویید.
- متهم کردن به حساسیت یا دیوانگی: این افراد ممکن است شما را به عنوان “بیش از حد حساس”، “بیش از حد احساساتی” یا “دیوانه” معرفی کنند.
- نادیده گرفتن درخواست‌ها و نیازهای شما: درخواست‌ها و نیازهای شما توسط آنها به عنوان چیزهای مضحک یا بی ارزش نادیده گرفته می‌شوند.
-
باج گیری عاطفی
افراد متلاطم اغلب به باج گیری عاطفی روی می‌آورند. نشانه‌های این نوع سوء استفاده عبارتند از:
- تحقیر در ملاء عام یا در تنهایی: شما ممکن است در جلسات عمومی یا در مکان‌های انفرادی تحقیر شوید.
- تنبیه با خودداری از محبت: این افراد ممکن است با کم کردن از اظهارات محبت یا رفتارهای بی‌صدا، شما را تنبیه کنند.
- دست‌اندازی با ایجاد احساس گناه: از ترس‌ها، ارزش‌ها و نقاط ضعف شما برای کنترل شما و ایجاد احساس گناه استفاده می‌شود.
- اظهار احساسات متناقض: این افراد ممکن است اظهارات گیج کننده و متناقضی داشته باشند.
- رفتارهای برتر و شایسته: آنها اغلب با رفتارهای برتر و متعالی اقدام به سلطه‌گری می‌کنند.
-
کنترل و انزوای اجتماعی در سوء استفاده عاطفی
افراد مورد آزار عاطفی ممکن است تلاش کنند شما را در کنترل خود داشته و از جامعه منزوی کنند. این نوع سوء استفاده عاطفی ممکن است شامل رفتارهایی چون:
- ۱. کنترل مسائل مالی: تلاش برای کنترل مالیات شما، از جمله نظارت بر هزینه‌ها و درخواست‌های مالی.
- ۲. گرفتن یا پنهان کردن اشیاء مهم: به طور مثال، گرفتن یا پنهان کردن کلیدهای ماشین به منظور محدود کردن حریم شخصی شما.
- ۳. رفتار به شما مانند یک دارایی: این افراد ممکن است شما را به عنوان یک مورد مالی دیده و به احترازی با شما برخورد کنند.
- ۴. انتقاد یا مسخره کردن از اطرافیان شما: تلاش برای تخریب روابط شما با دوستان، خانواده یا همکاران به وسیله انتقادها یا مسخره کردن.
- ۵. متهم کردن به خیانت و حسادت: این افراد ممکن است شما را به اشتباه به خیانت یا حسادت نسبت به روابط خارجی متهم کنند.
- ۶. اجبار به صرف وقت بیش از حد: تلاش برای مجبور کردن شما به گذراندن تمام وقت خود با آنها، از طریق کنترل زمان شما.
- ۷. کنترل ارتباطات شما با دیگران: این شامل نظارت دیجیتال بر شما است؛ از جمله پیگیری پیام‌های متنی، فعالیت در رسانه‌های اجتماعی، و ایمیل.
- ۸. نظارت بر مکان و حرکات شما: از طریق استفاده از GPS برای ردیابی هر حرکت و مکانی که به آن می‌روید.
بیشتر بخوانید: سوء استفاده جنسی چیست و چه انواعی دارد؟
علائم ظریف سوء استفاده عاطفی: چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
در مواردی، سوء استفاده عاطفی با تهدیدهای آشکار یا دقیق مشخص نمی‌شود. به جای اینکه به صورت آشکار پدید آید، این نوع سوء استفاده ممکن است با نشانه‌های ظریفی آغاز شود که به طور کلی تشخیص دادن آن در یک رابطه می‌تواند مشکل باشد. علائم مختلفی که به نشانه‌های ظریف سوء استفاده عاطفی اشاره دارند عبارتند از:
- قضاوت منظم و بی‌تلاش در درک دیدگاه فرد: وجود یک الگوی قضاوت منظم و عدم تلاش برای درک نظرات و دیدگاه‌های فرد مخابره کننده.
- تکیه بر سرزنش به جای بهبود: استفاده مداوم از سرزنش به جای تلاش برای بهبود وضعیت یا رفع مشکلات.
- طعنه‌های مکرر: ادامه دادن به طعنه‌ها و نقدهای مکرر به طور مداوم که تأثیرات منفی بر عزت نفس فرد دارد.
- اظهار احساسات به شکل ناپایدار: نشان دادن احساسات متغیر و ناگهانی که ممکن است باعث گندیدگی در رابطه شود.
- عدم احترام به احساسات فرد: نادیده گرفتن یا کمرنگ کردن احساسات و ارزشهای فرد مخابره کننده.
تأثیرات روانی صدمه عاطفی چقدر است؟
افرادی که به آزار عاطفی دچار می‌شوند، معمولاً به گونه‌ای فرسوده می‌شوند که توانایی در فهم و تحلیل صحیح آسیب‌های روحی و روانی خود را از دست می‌دهند. آنها اغلب باور دارند که مشکلات رابطه ناشی از خودشان است و نمی‌توانند واقعیت آسیب‌هایی که به آنها وارد شده را به وضوح تشخیص دهند. این افراد ممکن است به دلیل ترس از مواجهه با چالش‌های روابط، وقت زیادی را درگیر تحلیل فکری و بررسی خود کنند.
افراد متأثر ممکن است به دلیل ناتوانی در تنظیم رفتار خود یا اجتناب از مواجهه با موقعیت‌های دشوار، به نشانه‌هایی از ناتوانی روحی برخورد کنند. همچنین، مشکلات عزت نفس و اضطراب و افسردگی نیز ممکن است به عنوان علائم فرعی ظاهر شوند که قربانیان آزار عاطفی با آن مواجه می‌شوند. این واقعیت‌ها نشان‌دهنده گستردگی تأثیرات منفی این نوع آسیب روانی بر روحیه و ذهن افراد می‌باشد.
پیامدهای حمله عاطفی از سوی والدین بر چیست؟
در دوران کودکی، سوء استفاده کلامی می‌تواند شامل برخوردهای مداوم با انتقاد، تحقیر و اخراج گردد. والدین ممکن است سعی کنند احساسات خشم یا غم کودک را سرکوب کرده و در نتیجه، دامنه احساسات او را محدود نمایند. تجربه منفی‌ها نیز به مغز انسان امکان می‌دهد تا سرعت رشد آن در مقایسه با تجربیات مثبت را افزایش دهد، که باعث عمق‌یافتن سوء استفاده والدین می‌شود.
تأثیرات منفی حمله عاطفی در دوران کودکی می‌تواند منجر به مشکلات عاطفی، اضطراب، افسردگی، انتقاد از خود، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات در ایجاد روابط پایدار و قابل اعتماد گردد. با این حال، امکان درمان وجود دارد که به افراد کمک کند تا با تجربه آزار والدین مقابله کنند و مکانیسم‌های مقابله ناسازگاری که در دوران کودکی ایجاد شده‌اند را بهبود بخشند.
راهکارهای مواجهه با سوء استفاده عاطفی
برای مقابله با یک رابطه آزاردهنده عاطفی، اولین گام این است که سوء استفاده را شناسایی کنید و تشخیص دهید. اگر موفق به شناسایی جنبه‌های مختلف سوء استفاده عاطفی در رابطه خود شوید، مهم است که این واقعیت را تأیید کنید. با این تأیید، قدرت کنترل بر زندگی خود را به دست خواهید آورد. سپس می‌توانید از راهکارهای زیر برای مقابله با این وضعیت استفاده نمایید:
-
خودتان را اولویت قرار دهید.
در مسائل سلامت روانی و جسمی‌تان، خودتان را در اولویت قرار دهید. نباید نگران نظر فرد آزاردهنده باشید. به نیازهای خود توجه کنید و اقداماتی انجام دهید که به شما کمک کند انرژی مثبت جمع کنید و خودتان را تأیید کنید. استراحت کافی و تغذیه مناسب نیز به مراقبت از خود کمک خواهد کرد. این اقدامات ساده می‌توانند به مقابله با استرس‌های روزانه ناشی از سوء استفاده عاطفی کمک کنند.
-
مرزها را مشخص کنید.
با قاطعیت به فرد آزاردهنده اعلام کنید که نباید سر شما فریاد بزند، شما را نامرد صدا کند یا به شما توهین کند. مشخص کنید که اگر این رفتارها ادامه یابد، چه اقداماتی انجام خواهید داد. به عنوان مثال، اگر به شما توهین شد، مکالمه به پایان می‌رسد و شما اتاق را ترک خواهید کرد. اهمیت این است که به مرزهای خود پایبند بمانید.
-
از سرزنش کردن خودتان دوری کنید.
اگر به مدتی در یک رابطه پر از خشونت عاطفی بوده‌اید، ممکن است فکر کنید که این موضوع ناشی از مشکلات شخصی شماست. با این حال، مهم است که درک کنید که مسئولیت کلیه مشکلات به عهده شما نیسته و از خودتان سرزنش نکنید. به جای اینکه به خودتان سختی بیافزایید، به دنبال راهکارهایی بگردید که به بهبود وضعیت شما کمک کنند.
یکی از گام‌های اصلی در مواجهه با خشونت عاطفی، دست از سرزنش خود برداشتن است. با تمرکز بر روی اصلاح و بهبود رفتارها، به خود اجازه دهید که از گذشته عبور کنید. فراموش کنید که مسئولیت کلیه مشکلات بر عهده شما نیسته و می‌توانید با مشاوره و پشتیبانی مناسب، بهبود یابی را تجربه کنید.
هدف از اینجا این است که به جای سرزنش، به خودتان افتخار کنید که به دنبال راهکارها و تغییرات مثبت هستید. بیایید به جای دلسوزی، خودتان را برانگیزانید و به سمت روزهای بهتر و پر از ارتقاء حرکت کنید.
-
پذیرفتن حقیقت: تغییر دادن فرد آزاردهنده عاطفی ممکن نیست.
با همه تلاش‌هایی که ممکن است بکنید، اغلب نمی‌توانید رفتار فرد آزارگر عاطفی را تغییر دهید. افرادی با این نوع رفتار ممکن است تصمیم گیری کنند که به تنهایی رفتار توهین‌آمیز خود را حفظ کنند. حائز اهمیت است که به خود یادآوری کنید که اعمال این افراد تحت کنترل شما نیست و شما در انتخاب رفتارهای آنها مقصر نیستید. تنها قسمتی که قابلیت کنترل دارید، پاسخگویی خود به سوء استفاده عاطفی است. با قبول این واقعیت، می‌توانید بهبود واکنش‌های خود را نسبت به این شرایط را تجربه کرده و بهتر با آنها برخورد کنید.
-
جلوی درگیری با متجاوز بگیرید.
توصیه می‌شود که از درگیر شدن با فرد متجاوز پرهیز کنید. به عبارت دیگر، اگر فرد سعی کند بحثی را آغاز کند، شما را توهین کند، مطالبه‌های ناروا از شما داشته باشد یا با حسادت و خشم مواجه شود، سعی نکنید او را توجیه کنید یا احساسات او را تسکین دهید. همچنین، توصیه می‌شود که برای اعمالی که شما انجام نداده‌اید، به عذرخواهی نپردازید. در مواجهه با چنین وضعیتی، بهتر است سریعاً از مکان فاصله بگیرید. وارد شدن در درگیری با یک فرد متجاوز تنها باعث افزایش آزار به شما خواهد شد.
-
از ادامه ارتباط با فرد آزاردهنده خودداری کنید.
در صورتی که شریک، دوست یا یکی از اعضای خانواده شما به تغییر یا اصلاح رفتارهای ناپسند خود علاقه‌ای ندارد، ممکن است برای شما محدودیت‌های زیادی ایجاد کند. در طولانی‌مدت، این نوع روابط می‌توانند به شما به‌طور روانی و جسمی آسیب برسانند.
با توجه به شرایط، حیاتی است که اقداماتی برای خاتمه دادن به این رابطه را به عمل آورید. بهترین کار این است که افکار و احساسات خود را با یک دوست اعتمادی، عضو خانواده یا یک مشاور به اشتراک بگذارید. سوء استفاده عاطفی می‌تواند اثرات بلندمدت جدی داشته باشد و حتی پیش‌آمدن افعال خشونت‌آمیز فیزیکی را پیش‌بینی کند.
لازم به ذکر است که سوء استفاده اغلب در شرایطی تشدید می‌شود که فرد مورد آزار تصمیم به خروج از رابطه می‌گیرد. این یک مرحله حساس است و در آن باید با دقت و با حمایت مناسب اقدامات لازم را انجام دهید.
راهکارهای ترک رابطه بد با تجربه سوء استفاده عاطفی
ترک یک رابطه که با توهین و تحقیر همراه است، چالش بزرگی است، اما کاملاً امکان‌پذیر. برای قربانیان، مهم است که درک کنند که بحران با فرد آزارگر به سادگی با منطق و استدلال حل نمی‌شود و احتمالاً فرد مقابل هیچ‌گاه تغییر نخواهد کرد. اغلب قربانیان روابط خشونت آمیز عاطفی در نهایت تصمیم به ترک می‌گیرند. حتی اگر این مسیر چندین تلاش نیاز داشته باشد، چندین الگوی مشترک در تجربه افراد در پایان دادن به چنین روابطی وجود دارد.
مرحله اول: روبرو شدن با واقعیت
یکی از گام‌های اساسی در ترک رابطه با تجربه سوء استفاده عاطفی، مواجهه با واقعیت است و قبول این حقیقت که احتمالاً شرایط تغییر نخواهد کرد. این ادراک اولیه می‌تواند پایه‌ای برای اقدامات آینده شما باشد.
مرحله دوم: جستجوی پشتیبانی
پذیرش کمک از خانواده، دوستان یا حتی یک مشاور می‌تواند گام موثری در این مسیر باشد. این افراد می‌توانند وضعیت شما را با دقت بررسی کنند، منابع مناسب را تعیین کنند و به شما پشتیبانی لازم را ارائه دهند.
آخرین مرحله: رسیدن به نقطه شکست
برای بسیاری، رسیدن به نقطه شکست یا جایی که ترس به سادگی غالب می‌شود، زمانی است که قدمتان در مسیر ترک رابطه حیاتی می‌شود. این نقطه انتهایی ممکن است چالشی باشد، اما به عنوان پایانی از چرخه آزارناک ارتباطات، یک پله مهم است.
راهکارهای نادرست در مواجهه با سوء استفاده عاطفی
در حین تلاش برای مقابله یا کاهش سوء استفاده عاطفی، باید از تاکتیک‌های نادرست خودداری کرد، زیرا این راه حل‌ها ممکن است به جای کاهش، موجب تشدید مشکلات شود و وضعیت را بدتر کند. برخی از راهکارهای غیرموثر در مواجهه با سوء استفاده عاطفی عبارتند از:
۱. مشاجره با متجاوز:
تلاش برای مشاجره با فرد سوء استفاده‌کننده ممکن است موجب افزایش مشکلات شود و حتی به خشونت منجر گردد. بحران و جدل با فرد متجاوز به دلیل نقدها و سرزنش‌های مداوم، ممکن است ایجاد تنش و خطرات جدیدی را به دنبال داشته باشد.
۲. تلاش برای دلجویی از متجاوز:
استفاده از دلجویی به نظر ممکن است به نوعی تسکین فراهم کند، اما در طولانی مدت ممکن است عواقب منفی به دنبال داشته باشد و به سوء استفاده بیشتر کمک کند. به جای تغییر خود یا رفتارهای خود به‌نحوی که متجاوز را راضی کند، موجود کردن مرزهای واضح و اجتناب از درگیر شدن با آنها می‌تواند راهکار مؤثرتری باشد.
راهکارهای بهبود از تجربه سوء استفاده عاطفی
در صورت تجربه سوء استفاده عاطفی، می‌توانید با اعمال چند کار اقدام به بهبود وضعیت خود کنید:
۱. تصدیق سوء استفاده:
سعی نکنید این واقعیت را انکار کنید. بپذیرید که با تجربه سوء استفاده روبرو شده‌اید و متعهد شوید که این چرخه را متوقف کنید.
۲. ارتباط با عزیزان:
با افرادی که ارزش قائل به شما دارند و حمایت می‌کنند، در تماس باشید. این ارتباطات می‌توانند در طی دوران دشوار به شما کمک کنند.
۳. جستجوی مشاوره:
مشاوره روابط عاطفی می‌تواند به شما کمک کند تا با روابط آزاردهنده عاطفی مقابله کنید. بهبود از تجربه سوء استفاده عاطفی زمان‌بر است، اما مراقبت از خود، ارتباط با حامیان عزیز، و مشاوره می‌توانند به عملکردتان کمک کنند.
