آیا با مفهوم مشاوره خانواده آشنا هستید و دلیل اهمیت آن را می‌شناسید؟ ممکن است اعضای خانواده ویژگی‌ها و رفتارهای متفاوتی داشته باشند. این تفاوت‌ها گاهاً باعث بروز چالش‌هایی در داخل خانواده می‌شوند که در صورت حل نشدن به درستی، منجر به نتایج ناخوشایندی نظیر طلاق یا جدایی عاطفی می‌گردد.
هیچ مسئله‌ای به صورت خودبه‌خود حل نمی‌شود. در این شرایط، مشاور خانواده می‌تواند به حل چالش‌های کوچک کمک کند تا به مشکلات جدی تبدیل نشوند. در این مقاله، مفهوم مشاوره خانواده و روش اجرای آن، همچنین دلایل جدی گیری به آن را بررسی خواهیم کرد.
مفهوم مشاوره خانواده چیست؟
مشاوره خانواده به عنوان یک رویکرد حیاتی برای برقراری و حفظ روابط سالم درون افراد خانواده مطرح می‌شود. در این فرآیند، مشاور مسئولیت دارد تا مسائل و چالش‌های ممکن در دینامیک خانواده را شناسایی کرده و راه‌حل‌های موثری برای حل آنها ارائه دهد. این چالش‌ها می‌توانند از نظر روانی، رفتاری یا عاطفی باشند.
در محیط خانواده، تأثیر رفتارهای هر فرد بر دیگران چشمگیر است، و اگر یکی از اعضای خانواده با چالشی مواجه شود و باعث عدم تعادل خانواده شود، همگان سعی خواهند کرد تا تعادل را بازیابی کنند. راهکارهای ارائه شده در مشاوره خانواده نیز بر پایه همین اصل ارتباطی فراهم می‌شوند.
تفاوت مشاوره و تراپی خانواده چیست؟
اصطلاحات مشاوره و تراپی خانواده به طور متداول به جای یکدیگر به کار می‌روند و در واقع هدف اصلی هر دو، کمک به حل مسائل و بهبود روابط در خانواده است. تفاوت اساسی میان این دو مفهوم در نحوه عملکرد آنها وجود دارد؛ به این صورت که تراپیست‌ها عمدتاً از روش‌های درمانی حرفه‌ای برای مداخله در مشکلات استفاده می‌کنند و تخصصی‌تر در زمینه‌های خاص عمل می‌کنند.
تفکیک انواع روش‌های مشاوره خانواده
مشاوره خانواده به دلیل گستردگی مباحث و نیازهای مختلف درون هر خانواده، از روش‌های متعددی بهره می‌برد که تطابق با ترجیحات افراد خانواده را به عنوان یک ابزار کلان برای تداوم و بهبود روابط خانوادگی فراهم می‌آورد. در اینجا، انواع مختلف روش‌های مشاوره خانواده را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
۱. مشاوره کاربردی خانواده
در چارچوب این روش، اعضای خانواده در طول ۸ تا ۳۰ جلسه با یک مشاور حاصل‌خوانی دیدار می‌کنند. این جلسات هفتگی برگزار می‌شوند و برای خانواده‌هایی مناسب هستند که کودک یا نوجوان آنها با مسائل رفتاری یا عاطفی مواجه هستند. در این جلسات، اعضای خانواده نه تنها با مهارت‌های مواجهه با چالش‌های کودک یا نوجوان آشنا می‌شوند، بلکه نیز به شیوه‌هایی علمی و عملی برای بهبود ارتباطات خود با فرزندانشان آشنا می‌شوند.
۲. مشاوره چندسیستمی خانواده
روش مشاوره چندسیستمی به ویژه برای خانواده‌هایی که با چالش‌های رفتاری یا عاطفی کودک یا نوجوانشان روبرو هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رویکرد مختص خانواده‌هایی است که چالش‌های رفتاری فرزندشان تنها به محدوده خانه محدود نمی‌شود و در محیط‌های خارجی مانند مدرسه یا مهد کودک نیز این رفتارها مشاهده می‌شود. مشاوره چندسیستمی از دیدگاه گسترده‌تری به مسائل نگاه می‌کند و راهکارهای متنوعتری را برای بهبود وضعیت ارائه می‌دهد.
۳. مشاوره بین‌نسلی
یکی از علل اختلافات درون خانواده، شکاف میان نسل والدین و فرزندان است. والدین در تلاشند مسائل کنونی فرزندان خود را با توجه به تجارب گذشته‌شان حل کنند. در رویکرد مشاوره بین‌نسلی، مشاور بررسی می‌کند که چگونه این نگرش والدین تأثیرگذار بر رشد و توسعه فرزندان داشته و چه مشکلاتی را برای آنها به وجود آورده است.
این نوع مشاوره در شرایطی کاربرد دارد که الگوهای رفتاری و چالش‌ها بین نسل‌ها ادامه یابد. در این حالت، ممکن است مشاور به تنبیه مشکلاتی که ممکن است در آینده برای خانواده پیش بیاید، بپردازد. زیرا وجود یک الگوی تکراری درون خانواده نشانگر احتمال ایجاد مشکلات مشابه در آینده است.
-
مشاوره خانواده استراتژیک
روش مشاوره خانواده استراتژیک، یک راهکار درمانی دوره کوتاه با مدت ۱۲ تا ۱۶ جلسه است که به‌منظور تغییر الگوهای تعاملی بین اراکلن اعضای خانواده ارائه می‌شود. در این جلسات، مشاور مواردی را که تأثیر گذار بر رفتار فرزندان دارند و منجر به ظهور علائم مشکلات رفتاری در آنان شده است، با دقت بررسی می‌کند. این رویکرد هدفمند به بهبود دینامیک خانواده می‌پردازد و راهکارهای کارآمدی را جهت تحول در الگوهای ارتباطی ارائه می‌دهد.
-
روش‌های درمانی با نگاه به ساختار خانواده
در این روش‌های درمانی، مشاور به بررسی مسائلی که ناشی از ساختار خانواده به وجود آمده است، پرداخته و سعی در حل آنها دارد. هدف مشاور ایجاد یک سلسله مراتب اصولی در خانواده است تا مرزهای مشخصی بین اعضای خانواده ایجاد گردد. در این روش‌ها، تمرکز مشاور به جای بررسی رفتارهای مشکل‌ساز، بر ساختار کلان خانواده متمرکز می‌شود. این نگرش سازماندهی بهتر روابط خانوادگی را هدف قرار داده و به حل مشکلات از طریق بهبود ساختارهای موجود می‌پردازد.
مزایای استفاده از خدمات مشاوره خانواده
استفاده از خدمات مشاوره خانواده برای خانواده‌های مختلف با مزایای گوناگونی همراه است. در اینجا به بررسی مزیت‌های عمومی مشاوره خانواده می‌پردازیم:
۱. ایجاد مرزهای درست و مشخص بین اعضای خانواده؛
۲. تفویت روابط عاطفی و خانوادگی؛
۳. تعریف درست نقش‌های خانواده برای همه اعضا؛
۴. ایجاد صمیمیت بین اعضای خانواده؛
۵. توانمندسازی اعضای خانواده برای برقراری ارتباط با یکدیگر و حل مشکلاتی که بین آنها وجود دارد؛
۶. حذف کنش‌ها و واکنش‌های غیرکاربردی بین اعضا که فقط تنش‌ها را زیاد می‌کند؛
۷. برطرف‌کردن چالش‌های موجود در برقراری ارتباط و ابراز احساسات بین اعضا؛
۸. حل تنش‌های بین خواهران و برادران یا مادر و پدر و فرزندان؛
۹. حل مشکلات زناشویی؛
۱۰. کمک به حل چالش‌های روانی ناشی از طلاق برای فرزندان؛
۱۱. کنار آمدن با تغییرات قابل توجهی که در خانواده ایجاد می‌شود (مثل مهاجرت به کشور دیگر)؛
۱۲. حل چالش‌های ناشی از ورود یک فرد جدید به خانواده (مثل همسر پدر یا مادر یا فرزند جدید)؛
۱۳. کنار آمدن با بیماری جدی یا مرگ همسر یا یکی از اعضای خانواده؛
۱۴. افزایش قدرت حل مسئله بین اعضای خانواده.
مشاوره خانواده | کلید حل مشکلات کودکان و نوجوانان
مشاوره خانواده به عنوان یک ابزار قدرتمند در حل مشکلات رفتاری و روانی کودکان و نوجوانان عمل می‌کند. این مشکلات می‌تواند عبارت باشد از:
۱. اختلالات رفتاری که ممکن است باعث کاستی در توانایی همکاری و ارتباط مؤثر با دیگران شود؛
۲. مصرف مواد مخدر که اثرات منفی بر روان و فیزیک کودکان و نوجوانان را دارد؛
۳. رفتار توهین‌آمیز با سایر اعضای خانواده یا حتی افراد دیگر، که می‌تواند محیط خانواده را ناپایدار کند؛
۴. افسردگی که ممکن است تأثیرات جدی بر روحیه و عملکرد کودکان و نوجوانان داشته باشد.
با استفاده از جلسات مشاوره خانواده، این مشکلات شناسایی و بهبود یافته، و ارتباطات سالم و مثبت درون خانواده بهبود خواهد یافت. این راهکارها می‌توانند به توانمندی اعضای خانواده برای مواجهه با چالش‌ها و ایجاد زندگی بهتری برای کودکان و نوجوانان کمک کنند.
تأثیرات مثبت مشاوره خانواده بر مشکلات زندگی
آیا تراپی خانواده واقعاً می‌تواند بهبود؛ مطالعات جدید نشان می‌دهد که بله. تحقیقات گسترده انجام‌شده در زمینه مشاوره خانواده نشان می‌دهد که این رویکرد موثری برای حل مشکلات زندگی خانواده می‌باشد. تحقیقات اخیر در سال ۲۰۱۸ نشان داده‌اند که رویکردهای خانواده محور، از جمله زوج درمانی و آموزش والدین، توانسته‌اند موارد زیر را بهبود بخشند:
۱. مشکلات خواب، تغذیه و وابستگی نوزادان؛
۲. کودک آزاری و بی‌توجهی به کودک؛
۳. چالش‌های رفتاری؛
۴. اختلالات خواب یا غذا خوردن؛
۵. مشکلات سلامت روان نوجوانان.
مطالعات نشان می‌دهد که خانواده‌هایی که در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند، نه تنها مشکلات داخلی کمتری را گزارش می‌دهند، بلکه والدین نیز اظهارکرده‌اند که مهارت‌های بهتری در فراهم آوردن مراقبت از فرزندان خود و ایجاد صمیمیت در خانواده‌شان پیدا کرده‌اند.
راهبرد جذاب و موثر جلسات مشاوره خانواده
جلسات مشاوره خانواده می‌توانند به چندین شکل مختلف برگزار شوند، از جمله حضوری در خانه یا کلینیک و یا به صورت آنلاین. در این جلسات، اعضای خانواده ممکن است یا همگی به صورت گروهی حاضر شوند یا به صورت مشاوره فردی با مشاور صحبت کنند. گاهی نیز ترتیب جلسات به گونه‌ای است که برخی از آنها به صورت فردی و برخی گروهی برگزار می‌شوند. هر جلسه معمولاً به مدت ۵۰ دقیقه طراحی می‌شود و برنامه معمولاً هر هفته یکبار اجرا می‌شود.
در طول جلسات، اعضای خانواده نیاز دارند تا باز از مشکلات و نگرانی‌های خود حرف بزنند. بنابراین، انتخاب یک مشاور مناسب بسیار اهمیت دارد تا اعضا احساس راحتی کنند و اعتماد به مشاور داشته باشند. پس از گوش دادن به گفتگوهای اعضا، مشاور مسائل را تشخیص می‌دهد. بعضی اوقات نیاز است مشاور به اعضا توضیح دهد که چه مشکلاتی وجود دارد، در حالی‌که در موارد دیگر ممکن است بدون اطلاع‌رسانی اولیه، به فرآیند درمانی وارد شود. مشاور پس از تشخیص، برنامه درمانی را طراحی کرده و در طول جلسات با اعضای خانواده صحبت می‌کند و تا جلسه بعدی تمرین‌ها یا وظایفی را به آنها محول می‌کند.
جمع بندی
در این نوشتار به بررسی اهمیت و تأثیر مثبت مشاوره خانواده پرداختیم. اعضای خانواده همواره به دنبال آرامش و هماهنگی در زندگی خود هستند، اما ناشناختن راهبردهای صحیح رفتاری می‌تواند منجر به بروز مشکلات زیادی گردد. با ارائه آموزش‌های صحیح و جلسات مشاوره خانواده، این مشکلات قابل حل و از وقوع مسائل جدی‌تر جلوگیری می‌شود.
اگر احساس می‌کنید که هماهنگی در خانه شما بهم ریخته است، بهتر است با یک مشاور متخصص در این زمینه مشورت نمایید تا به بهبود وضعیت خانوادگی خود بپردازید. مشاوره خانواده به عنوان یک ابزار قدرتمند در جهت تسهیل ارتباطات و تقویت ارتباطات خانوادگی، می‌تواند به شما کمک کند تا با اطمینان و ثبات به راه خود ادامه دهید.
