آیا تا به حال به این ایده فکر کرده‌اید که چه مراحل یادگیری برای یک مهارت جدید لازم است؟ ما به مراحلی اشاره نمی‌کنیم که فقط شامل جلسات آموزشی باشد، بلکه مراحلی که به کسب دانش، اعتماد به نفس، و بهره‌گیری از اطلاعات و مهارت‌های یادگرفته شده مربوط می‌شود. همه باید این مراحل را طی کنیم تا مهارت‌هایمان به خوبی تبدیل به عادت شوند و بتوانیم به آنها برای دستیابی به موفقیت اعتماد کنیم.
هر کسی طبیعتاً دوست دارد توانایی‌ها و مهارت‌هایی که یاد می‌گیرد را به آسانی در زندگی خود به کار بگیرد. اما کسانی که مراحل یادگیری را به طور کامل طی نمی‌کنند، از بهره‌مندی از مزایای مهارت‌های خود محروم می‌شوند. در نگاه به اهمیت پیشرفت در زندگی و دستیابی به موفقیت، ما در این مقاله قصد داریم به بررسی مراحل یادگیری بپردازیم. لذا با ما در ادامه‌ی مطلب همراه باشید تا این مراحل را بیشتر بشناسیم.
مراحل یادگیری برای رسیدن به موفقیت
برای دستیابی به موفقیت، لازم است مراحل یادگیری را به درستی طی کنید. اینکه کارهای خود را به طور اصولی انجام دهید، اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا نیمه کاره بودن و رها کردن کارها باعث پیشرفت در زندگی نمی‌شود. برای رسیدن به موفقیت، باید همیشه به این نکته توجه کنید که کارهایتان را به درستی و کامل انجام دهید. برای مثال، برای پیشرفت در زندگی، نیاز است که مهارت‌های مختلفی را کسب کنید و از موضوعات مختلف آگاه شوید. البته بهترین راه برای ارتقای شخصیت خود کمک گرفتن از مشاوره فردی است.
استفاده از مهارت‌هایی که کسب کرده‌اید، تاثیر مثبتی بر زندگی‌تان خواهد داشت، زمانی که به عادت تبدیل شوند.
هنگام استفاده از مهارت‌های خود، باید دقت داشته باشید که در چالش قرار نگیرید، و به جزئیات مسله شک نکنید و وقت زیادی را برای استفاده از آنها صرف نکنید. این هدف زمانی محقق می‌شود که تمامی مراحل یادگیری را به درستی طی کنید. در ادامه به مراحل مختلف یادگیری اشاره خواهیم کرد.
مرحله بی دانشی ناخودآگاه
در مرحله بی دانشی ناخودآگاه، موضوعات متعددی وجود دارد که ما از آنها بی‌اطلاعیم. این وضعیت باعث می‌شود که نگرانی کمتری داشته باشیم و به راحتی از زندگی لذت ببریم. اعتماد به نفس ما در این مرحله قوی است و نمی‌اندیشیم که چه مهارت‌هایی را تاکنون کسب نکرده‌ایم.
مرحله بی دانشی خودآگاه
در مرحله بی دانشی خودآگاه، ممکن است به موقعیتی برسید که افزایش اطلاعات شما در مورد عدم کسب یک مهارت خاص، اضطراب و نگرانی را به همراه داشته باشد. در این مرحله، اعتماد به نفس کاهش می‌یابد، اما تلاش برای یادگیری و به دست آوردن مهارت جدید بیشتر می‌شود. این موضوع باعث تمرکز بیشتر شما می‌شود و باعث می‌شود که ذهن شما به دنبال یادگیری جزئیات بیشتری در مورد موضوع مورد نظر باشد.
مرحله دانش خودآگاه
پس از یادگیری جوانب مختلف یک مهارت جدید، وارد مرحله دانش خودآگاه می‌شوید. در این مرحله، اعتماد به نفس شما افزایش می‌یابد و از مهارت‌هایی که کسب کرده‌اید به طور مداوم استفاده می‌کنید. همچنین، هنگام استفاده از این مهارت‌ها، تمرکز خود را حفظ می‌کنید و به طور کلی از دانش و مهارت جدید خود آگاه هستید.
مرحله دانش ناخودآگاه
بهره‌مندی از مزایای مهارت‌های کسب شده نیازمند تبدیل آنها به عادت است، تا بتوانید در سطح بالاترین بهره‌وری از آنها را کسب کنید. استفاده از مهارت‌های خود باید به‌طور ناخودآگاه صورت گیرد و نیازی به تمرکز بیشتر نداشته باشد. مرحله دانش ناخودآگاه، آخرین مرحله از مراحل یادگیری است که در آن می‌توانید چندین کار را به طور هم‌زمان انجام دهید بدون مواجهه با مشکلات. در این شرایط، اعتماد به نفس شما به اوج می‌رسد و می‌توانید مهارت‌های مختلف را با یکدیگر ترکیب کنید. برای رسیدن به این مرحله، تمرین و تکرار مداوم ضروری است.
انواع یادگیری
با تکیه بر نظریه سلسله‌مراتب یادگیری گانیه، می‌توان تمام فرآیندهای یادگیری را در قالب یک سلسله‌مراتبی مرتب کرد که هر یک از آنها پیش‌نیاز برای مرحله‌ی بعدی می‌باشد. این سلسله‌مراتب از ساده‌ترین نوع یادگیری شروع شده و به تدریج به مفاهیم پیچیده‌تری می‌رسد. در زیر، توضیحی کوتاه از هر طبقه ارائه شده است:
- یادگیری علامتی: در این مرحله، شخص شرایط خاصی را با یک علامت یاد می‌گیرد و در واکنش به محرک مشخصی واکنش نشان می‌دهد.
- یادگیری محرک – پاسخ: این نوع یادگیری شامل ایجاد ارتباط مستقیم بین محرک و پاسخی است که شخص برای آن ارائه می‌دهد.
- یادگیری زنجیره‌ای: در این مرحله، رفتارهای یادگرفته شده از مراحل قبلی با هم ترکیب می‌شوند و رفتارهای پیچیده‌تری تولید می‌کنند.
- یادگیری کلامی: در این نوع یادگیری، کلمات و واژگان به عنوان حلقه‌های زنجیره‌ای استفاده می‌شوند و شخص معنایی را از این واژگان استخراج می‌کند.
- یادگیری تمییز دادن محرک: در این مرحله، شخص توانایی تشخیص بین محرک‌های مشابه را بدست می‌آورد و به آنها با پاسخ‌های مختلف واکنش نشان می‌دهد.
- یادگیری مفهوم: در این نوع یادگیری، شخص از اشیاء و مفاهیم مختلف، ویژگی‌های مشترک را درک می‌کند.
- یادگیری اصل: در این مرحله، مفاهیم مختلف با یکدیگر ارتباط داده می‌شوند و از آنها مفاهیم جدیدی بدست می‌آید.
- یادگیری حل مساله: در این نوع یادگیری، شخص با استفاده از قواعد و اصول مختلف، به حل مسائل مختلف می‌پردازد.
اصول مهم روانشناسی برای یادگیری
یادگیری با توجه به اصول و روش‌های روانشناسی، یک فرآیند مهم و حیاتی است که باید به درستی شکل گیرد. برای دستیابی به یادگیری موثر، باید از پنج مرحله کلیدی عبور کنید که در ادامه به آنها پرداخته‌ایم.
مرحله اول: ادراک
مرحله ابتدایی در فرایند و مراحل یادگیری، ادراک است. در این مرحله، اولین گام برای یادگیری به درستی و کارآمد، داشتن یک درک صحیح و کامل از موضوع مورد نظر است. برای مثال، در یادگیری یک مبحث درسی، لازم است ابتدا آن را مطالعه کرده و به درک صحیحی از آن برسیم. مهم است که متوجه شویم که این مبحث چه مفاهیم و آموزش‌هایی را به ما انتقال می‌دهد. برای دستیابی به این درک، ممکن است نیاز به ۲ الی ۳ بار مرور مطلب باشد.
با دستیابی به یک درک صحیح از مبحث، روند مراجعه مکرر به منابع آموزشی دیگر از جمله کتاب‌ها و منابع آنلاین، ضروری نیست. از این رو، پس از دستیابی به ادراک، به مرحله بعدی از فرآیند یادگیری می‌پردازیم.
مرحله دوم: تثبیت
در مرحله دوم از فرآیند و مراحل یادگیری، به تثبیت مطلب می‌پردازیم. پس از ادراک و مطالعه مطلب، زمان آن رسیده است که شروع به یادگیری کنیم تا اطلاعات به‌طور مستمر و دائمی در ذهن ما حک شود. در مرحله اول وقتی که مطلب را مطالعه می‌کنیم، فقط به درک موضوع می‌پردازیم و هنوز چیزی یاد نگرفته‌ایم.
به عنوان مثال، شخصی که تئوری‌های آشپزی را می‌فهمد ولی هنوز به صورت عملی به آشپزی نپرداخته باشد، نمی‌تواند به درستی غذاها را پخته و آشپزی را به‌درستی انجام دهد.
باید به عمل پرداخته و با تمرین و تلاش، به مرحله واقعی یادگیری برسیم. با تکرار و تمرین‌های مستمر، مهارت آشپزی بهتری کسب می‌کنیم. برای تثبیت دانش و مهارت‌ها، تمرینات و حل تمرین‌ها امری ضروری است که باعث می‌شود مطالب بهتری در ذهن ما جا بگیرد. هرچه در این مرحله از یادگیری بیشتر صبر و تلاش کنیم، میزان یادگیری و تثبیت مطالب نیز بیشتر خواهد بود.
مرحله سوم: تسلط
در مرحله سوم از فرآیند و مراحل یادگیری، به تسلط نیاز داریم. وقتی که مباحث آشپزی را درک کرده و به یادگیری رسیده‌ایم، اما هنوز تسلط کافی برای پخت غذاهای پیچیده و بیشتر نداریم، خطر اشتباه و ناکارآمدی در پخت غذاها افزایش می‌یابد. بنابراین، برای به دست آوردن تسلط در یادگیری مطالب، باید به شدت تمرین کنیم.
مرحله چهارم: ارزیابی
بعد از عبور از سه مرحله اول یادگیری، حالا زمان آن است که آموخته‌های خود را ارزیابی کنیم. چهارمین مرحله در فرآیند و مراحل یادگیری، ارزیابی است. پس از مطالعه، درک، تثبیت و تسلط به میزان کافی، به مرحله ارزیابی رسیده‌اید. اما هنوز کاملا به پایان رسیده نیستید. در این مرحله، باید با توجه به آموخته‌هایی که از سه مرحله قبلی به دست آورده‌اید، مطالب خود را ارزیابی کنید.
به طور واقعی، باید اطلاعات خود را آزمایش کنید و خطاها و قوت‌های خود را شناسایی کنید تا مشکلاتتان مشخص شود. سپس با انجام آزمون و تست، بهترین راه‌حل‌ها برای رفع مشکلات و خطاها پیدا خواهد شد.
مرحله پنجم: جمع بندی
به پایان چهار مرحله اصلی یادگیری می‌رسیم که آخرین آنها جمع‌بندی است. در این مرحله، آموخته‌های خود را بازبینی کرده و مرور مطالب لازم را انجام می‌دهیم. عموماً این فعالیت دو ماه قبل از آزمون مورد نظر صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر، در طی دو ماه، باید خلاصه‌ای از یک سال تحصیلی خود را تهیه و جمع‌بندی کنید. در این مرحله، می‌توانید از فعالیت خلاصه‌نویسی استفاده کنید تا به بهترین شکل ممکن مطالب را یادداشت کنید.
روند و مراحل یادگیری همراه با اجرا
آنچه که از طریق فرآیند و مراحل یادگیری فرا گرفته‌اید، ممکن است به طور فوری در عمل به کار نرود. به عنوان مثال، برای رانندگی، شرکت در کلاس‌های آموزشی کافی نیست تا فوراً به سرنشینی خودرو بپردازید. ابتدا باید آموزش دریافت کنید که چه اقدامات و قوانینی باید رعایت کنید.
واقعیت این است که تا زمانی که فرد از طریق یادگیری، عملکرد مورد نیاز را کسب نکرده باشد، فعالیت عملی انتظار ندارد. به عبارت دیگر، یادگیری و آموزش، زمینه‌ای را برای انجام عمل فراهم می‌کنند. و هرگز این موضوع را فراموش نخواهید کرد که در صورت شروع به عملی کردن یادگیری، این مهارت هرگز از یاد نمی‌رود.
عواملی که بر فرآیند یادگیری تأثیر می‌گذارند متنوع و متعدد هستند، و در اینجا برخی از این عوامل را بررسی می‌کنیم:
- انگیزه و هدف: انگیزه و هدف، دو عامل اساسی در فرایند یادگیری هستند. هر چقدر شخص انگیزه و رغبت بیشتری برای یادگیری داشته باشد، یادگیری او مؤثرتر خواهد بود.
- آمادگی یادگیرنده: آمادگی فرد برای یادگیری از لحاظ جسمی، عاطفی، اجتماعی و ذهنی، نقش مهمی در موفقیت او در فرایند یادگیری دارد.
- تجربیات گذشته: تجربیات قبلی یک فرد، شکل و شمایل دیدگاه و رفتار او را در آینده تعیین می‌کند.
- فعالیت یادگیرنده: فرد باید در فرآیند یادگیری خود فعالیت داشته باشد تا یادگیری به خوبی رخ بدهد.
- تشویق و تنبیه: استفاده از تشویق و تنبیه می‌تواند روند یادگیری را تسریع کند و به شکل مثبتی بر روی انگیزه فرد تأثیر بگذارد.
- موقعیت و محیط یادگیری: محیط آموزشی و شرایط اطراف فرد می‌تواند بر فرایند یادگیری اثرگذار باشد.
- روش تدریس معلم: نحوه تدریس معلم نیز می‌تواند تأثیر مهمی بر روی یادگیری دانش‌آموزان داشته باشد.
- تمرین و تکرار: تمرین و تکرار، ابزارهای اساسی برای استحکام و تثبیت یادگیری است.
با در نظر گرفتن این عوامل و اعمال روش‌های مناسب، می‌توان بهبودی چشمگیر در فرآیند یادگیری را تجربه کرد.
جمع‌بندی از مراحل یادگیری
در مطلب فوق، به بررسی عوامل موثر بر فرآیند یادگیری پرداختیم. ابتدا به اهمیت انگیزه و هدف در فرآیند یادگیری پرداختیم و نشان دادیم که رغبت و هدف مهمی در تحفیز شاگردان برای یادگیری دارند. سپس به آمادگی یادگیرنده، تجربیات گذشته، فعالیت شاگرد، تشویق و تنبیه، موقعیت و محیط یادگیری، روش تدریس معلم، و تمرین و تکرار پرداخته شد. همچنین، تأکید شد که با در نظر گرفتن این عوامل و اعمال روش‌های مناسب، می‌توان بهبودی قابل توجه در فرآیند یادگیری داشت.
در نهایت، این مطلب به اهمیت شناخت عوامل موثر بر یادگیری افراد پرداخت و تأکید شد که با درک و به کارگیری این عوامل، می‌توان فرآیند یادگیری را بهبود بخشید و عملکرد بهتری در زمینه‌های مختلف داشت.
