تکنیک‌های روان‌درمانی پویشی به مفهوم فرآیندهای ناخودآگاه در انسان متمرکز است، با هدف افزایش آگاهی از خود و فهم بهتر از تأثیر گذشته بر رفتارهای کنونی. این روش امکان می‌دهد تا افراد به تعارضات ناحل و مسائل رفتاری خود، مبتنی بر روابط ناکارآمد گذشته، پرداخته و آن‌ها را بررسی کنند، از جمله تعارضاتی که می‌توانند باعث نیازهای بدیهی و انگیزه به مصرف مواد مخدر یا رفتارهای مخرب دیگر شوند.
روان‌درمانی پویشی موثر برای مبارزه با گستره‌ای از اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، ترس‌های بیماری و مشکلات جسمی مرتبط با استرس است، و مزایای آن به طور پایدار پس از پایان درمان حفظ می‌شود و گسترش می‌یابد.
برای درک بهتر این روش درمانی و مزایا و عملکرد آن، می‌توانید مقاله‌ی مفصلی را در مجله ضحی زندی مطالعه کنید.
روان‌درمانی پویشی چیست؟
روان‌پویشی به عنوان یک شاخه از درمان‌های گفتاری و مشاوره فردی تلقی می‌شود که بر پایه‌ی ایده‌ی مفید بودن صحبت کردن درباره‌ی مشکلات تأکید دارد، زیرا معتقد است که این فرآیند می‌تواند به فرد در یادگیری مهارت‌های لازم برای مواجهه با آن‌ها کمک کند.
با توجه به اینکه روان‌پویشی از رویکردهای گفتاری عمیق استفاده می‌کند و بر تئوری‌ها و اصول روانکاوی تکیه می‌کند، شباهت‌های زیادی با روش روانکاوی دارد، با این وجود تفاوت‌های قابل توجهی نیز وجود دارد. درمان روان‌پویشی کمتر بر روی رابطه‌ی بین بیمار و درمانگر متمرکز است و به جای آن تمرکز بیشتری بر رابطه‌ی بین بیمار و دنیای اطراف او دارد. علاوه بر این، تعداد جلسات و فواصل بین آن‌ها در روان‌پویشی معمولاً کوتاه‌تر از روش روانکاوی است، با این حال موارد استثنایی نیز وجود دارد.
بطور کلی، روان‌پویشی به عنوان یک رویکرد گسترده توجه به جنبه‌های مختلف زندگی فرد دارد. این روش بر آن است تا افراد را در درک انگیزه‌های ناشناخته یا ناخودآگاه که در پشت احساسات و رفتارهای چالش‌برانگیزشان قرار دارند، یاری کند. این درک می‌تواند منجر به کاهش علائم اختلال روانی، بهبود وضعیت احساسی فرد و توانایی بهتری در انتخاب و تصمیم‌گیری برای آن‌ها شود.
گوناگونی روش‌های روان‌درمانی پویشی
روش‌های روان‌درمانی پویشی وسیعی از جنبه‌های زندگی را مورد تأثیر قرار می‌دهند. در این نوع درمان، تلاش می‌شود تا انگیزه‌ها و احساسات ناخودآگاه و ناشناخته فرد در دامنه احساسات تشخیص داده شوند.
درک احساسات به طور قابل توجهی به کاهش علائم اختلالات روانی کمک می‌کند و وضعیت عاطفی فرد را بهبود می‌بخشد. همچنین، فهم درست از احساسات و رفتارهای مختلف می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های بهتری شود.
دوره‌های روان‌درمانی پویشی به دو صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت ارائه می‌شوند.
روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت
دوره‌های روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت از تجربه روانکاوی الهام گرفته شده است. این نوع درمان بر اساس رویکرد روانکاوی طراحی شده است که می‌تواند مدت زمان درمان را برای اختلالات روانی به طور موثر کاهش دهد.
لازم به ذکر است که باور به اینکه روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت بهترین جایگزین برای روانکاوی است، از منظر علمی تأیید نشده است.
تحقیقات نشان می‌دهند که روش روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت برای درمان گروهی از بیماران مبتلا به اختلالات نوروتیک موثر است.
تأثیربخشی روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت به میزانی بستگی دارد که شامل عواطف انتقادی، رابطه بین فرد درمان‌جو و درمانگر، احساسات فرد در حین مراجعه، اضطراب و مکانیزم‌های دفاعی است.
دوره‌های کوتاه‌مدت عمدتاً شامل ۲۵ تا ۳۰ جلسه و در یک دوره ۶ تا ۸ ماهه انجام می‌شوند.
روان‌درمانی پویشی بلندمدت
روش‌های روان‌درمانی پویشی بلندمدت معادل روش‌های درمانی روانکاوی به صورت مداوم در طولانی‌مدت هستند. در سال‌های اخیر، روش‌های روان‌درمانی پویشی بلندمدت برای مشکلات روان‌شناختی سطحی استفاده می‌شوند.
دوره‌های بلندمدت از روان‌درمانی پویشی بیش از یک سال به طول می‌انجامند و شامل ۵۰ جلسه درمانی هستند.
روان‌درمانی پویشی برای درمان چه اختلالاتی مناسب است؟
تکنیک درمان روان‌درمانی پویشی اصولاً برای درمان افسردگی و سایر اختلالات جدی روانی، به خصوص برای افرادی که از معنای زندگی خود دچار افتادگی شده‌اند و مشکلاتی در ایجاد یا حفظ روابط شخصی خود دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. مطالعات نشان داده‌اند که این روش درمانی نه تنها برای درمان اختلالات مانند اعتیاد، اختلالات اضطراب اجتماعی و اختلالات تغذیه‌ای مفید است، بلکه درمان‌های موثری را نیز فراهم می‌کند.
روان‌پویشی می‌تواند با کمک به افراد در درک بهتر شیوه‌ی فکر و احساسات خود، کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود بخشد. اصلی‌ترین ایده در این روش درمانی این است که افراد را در بهبود توانایی ارتباط با دیگران، تصمیم‌گیری صحیح و ایجاد زندگی مطلوبشان یاری می‌دهد.
هنگامی که بیشتر افراد به درمان روان‌پویشی فکر می‌کنند، عموماً افکار و تصاویر مرتبط با این روش به ذهنشان می‌آید. این به خاطر این است که روان‌پویشی از اصولی که زیگموند فروید ابداع کرده است، الهام گرفته است. فروید که به عنوان “پدر روانکاوی” شناخته می‌شود، نقش مهمی در توسعه این روش درمانی داشته است.
استفاده از روان‌درمانی پویشی
روان‌درمانی پویشی به عنوان یک روش مؤثر برای درمان انواع مختلف اختلالات روانی و جسمی، از جمله اضطراب، افسردگی، اعتیاد، اختلالات اشتهایی و بی‌اشتهایی عصبی، اختلالات اضطراب اجتماعی، درد، اختلال شخصیت مرزی، اختلال وحشت، و مسائل روان‌شناختی در کودکان و نوجوانان بهره می‌برد.
این روش درمانی به ویژه برای افرادی که احساس کرده‌اند معنای زندگی را از دست داده‌اند و با مشکلات در برقراری روابط دست و پنجه نرم کرده‌اند، موثر است.
هدف اصلی از استفاده از روش روان‌درمانی پویشی، کمک به افزایش بینش و درک عاطفی افراد با مشکلات روان‌شناختی است. این روش همچنین قادر است به گروه‌های درمانی، زوجین، و خانواده‌ها در رفع مشکلات روحی-روانی کمک کند.
تحقیقات نشان می‌دهند که این روش در شناسایی الگوهای تکراری که ممکن است منجر به افسردگی شود، موثر است.
به علاوه، بر اساس مطالعات گسترده، یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی روان‌درمانی پویشی این است که نتایج درمانی آن با گذر زمان بهبود می‌یابند.
در نتیجه، افرادی که از این روش درمانی بهره می‌برند، از نظر روحی برای مدت‌های طولانی بهبود می‌یابند.
روان‌پویشی چگونه کار می‌کند؟
تکنیک روان‌پویشی بر اساس اصول اساسی زیر عمل می‌کند:
- تأثیر انگیزه‌های ناخودآگاه: فشارهای اجتماعی، زیست‌شناسی و روان‌شناسی می‌توانند بر رفتار فرد تأثیرگذار باشند.
- شکل‌دهی شخصیت: تجربیات فرد نقش مهمی در شکل‌دهی شخصیت او دارند و همچنین شخصیت می‌تواند بر واکنش فرد به تجربیات تأثیرگذار باشد.
- تأثیر تجربیات گذشته: تجربیات گذشته بر وضعیت فعلی فرد تأثیر می‌گذارند.
- ایجاد بینش و درک عاطفی: برای افراد دارای مشکلات روان‌شناختی، ایجاد بینش و درک عاطفی می‌تواند مفید باشد.
- گسترش دامنه‌ی انتخاب‌ها و بهبود روابط شخصی: این اقدامات به افراد کمک می‌کنند تا مشکلات خود را حل کنند.
- رهایی از گذشته: رهایی از گذشته می‌تواند به افراد کمک کند تا در آینده زندگی بهتری داشته باشند.
در شیوه‌ی روان‌درمانی پویشی، رابطه‌ی بین درمانگر و مراجع بسیار مهم است. این رابطه فرصتی را ایجاد می‌کند که افراد بتوانند درباره‌ی خود، گذشته و احساساتشان بیشتر بیان کنند و درک بهتری از دیدگاه خود و تأثیر عوامل مختلف بر تجاربشان پیدا کنند.
تاریخچه و مبدأ
روان‌پویشی، یکی از جریانات اصلی در روان‌شناسی بالینی است که از نظریات زیگموند فروید الهام گرفته است. با این وجود، این روش از مدل‌های قرن نوزدهم به طور چشمگیری تغییر و تحول یافته است. پیشگامان این حوزه که در توسعه و پیشرفت این رویکرد مؤثر بوده‌اند، افرادی همچون کارل یونگ، ملانی کلاین و آنا فروید بوده‌اند.
در اوایل ظهور این روش، درمان ممکن بود تا سال‌ها طول بکشد و شامل چندین جلسه درمانی در هر هفته بود. درمانگران اولیه نیز عمدتا دارای تحصیلات پزشکی بودند و نسبت به مراجعان خود دارای رویکردی رهبرانه بودند.
آیا روان‌درمانی پویشی روشی مؤثر است؟
سنجش تأثیر درمان بر مشکلات روان‌شناختی چالشی پیچیده است. با این حال، مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهند که رویکرد روان‌درمانی پویشی در درمان مشکلات و اختلالات زیر موثر بوده است:
– افسردگی: این روش می‌تواند به افراد کمک کند تا الگوهای تکراری که منجر به افسردگی می‌شود را شناسایی و تغییر دهند.
– اضطراب اجتماعی و هراس اجتماعی: تحقیقات نشان می‌دهد که این روش در بهبود این اختلالات موثر است.
– بی‌اشتهایی عصبی: شواهد قوی نشان می‌دهد که روان‌درمانی پویشی بهبودی قابل توجهی در بی‌اشتهایی عصبی ایجاد می‌کند.
– درد: تحقیقات نشان می‌دهد که این روش می‌تواند به درمان درد مزمن کمک کند.
– اختلال شخصیت مرزی: استفاده از روان‌درمانی پویشی ساختار یافته می‌تواند در درمان این اختلال مؤثر باشد.
– مسائل روان‌شناختی در کودکان و نوجوانان: تحقیقات نشان داده است که این روش به طور کلی می‌تواند در کاهش مشکلات روان‌شناختی در این گروه سنی مؤثر باشد.
همچنین، تخصص‌ها معتقدند که روان‌درمانی پویشی می‌تواند به طیف وسیعی از مسائل کمک کند، از جمله:
– تقویت درک افراد از خود و متوقف ساختن رفتارهای مخرب
– درمان مشکلات اجتنابی و اختلال شخصیت اجتنابی
– بهبود درک افراد از پویایی روابط
به طبق مطالعات گسترده، یکی از مزایای جذاب روان‌درمانی پویشی این است که نتایج آن پس از مدت زمان طولانی همچنان بهبود می‌یابد و توسعه می‌یابد. این به معنای این است که افرادی که این نوع درمان را تجربه می‌کنند، بهبودی مستدام در حالت روحی خود را تجربه می‌کنند.
روان‌درمانی پویشی در مقایسه با سایر روش‌های درمانی
اگرچه تحقیقات مختلف نتایج گوناگونی ارائه می‌دهند، اما بیشتر مطالعات نشان می‌دهند که روش روان‌درمانی پویشی تقریبا به اندازه دو روش شایع‌ترین و مؤثرترین درمانی؛ درمان شناختی رفتاری (CBT) و دارو درمانی، موثر است.
درمان شناختی رفتاری
این روش متمرکز بر کمک به افراد در اتخاذ رفتارهای سالم‌تر با افزایش آگاهی از انتخاب‌ها و تفکرهای مثبت است.
دارو درمانی
استفاده از داروهای روان‌پزشکی درمان موثری برای افسردگی و دیگر مشکلات روحی و روانی است. افرادی که به بیماری روانی مبتلا هستند، باید با پزشک خود در مورد داروهای مناسب مشورت کنند.
محدودیت‌ها
با اینکه روان‌درمانی پویشی می‌تواند در درمان بسیاری از اختلالات روانی مؤثر باشد، اما محققان متوجه شدند که ممکن است در برخی شرایط کمتر مؤثر باشد؛
– اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
– اختلال وسواس فکری عملی
– اعتیاد به مواد مخدر
– روان‌پریشی
هرچند که روان‌درمانی پویشی هنوز هم می‌تواند برای برخی از این شرایط مؤثر باشد، اما شواهد کافی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.
همچنین، این گزارش نشان می‌دهد که نتایج بسیاری از مطالعات درباره‌ی روش‌های درمانی مختلف ممکن است تحت تأثیر جهت‌گیری نظری نویسنده قرار بگیرد. بنابراین، محققان خواستار شواهدی نظام‌مندتر برای ارزیابی این روش‌های درمانی هستند و بر این موضوع تأکید می‌کنند که اثربخشی روان‌درمانی پویشی به شدت به مهارت‌ها و دانش روان‌پزشک بستگی دارد.
به طور کلی، نیاز به مطالعات بیشتر درباره‌ی انواع مختلف روش‌های درمانی و ارزیابی کارایی آن‌ها وجود دارد. این نتایج به ما کمک می‌کنند تا متوجه شویم که روش درمانی مناسب برای هر فرد و شرایط خاص چیست.
محدودیت‌های روان‌درمانی پویشی که باید در نظر گرفته شوند
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ممکن است روان‌درمانی پویشی برخی از مشکلات روانی را به طور کامل بهبود ندهد. این محدودیت‌ها شامل اختلالاتی مانند روان‌پریشی، اختلال وسواسی-عملی، اعتیاد به مواد مخدر و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است. این نتایج نشان می‌دهد که در برخی موارد، روش‌های دیگر درمانی ممکن است برای مواجهه با این نوع اختلالات موثرتر باشند.
تفاوت‌ها و تمایزهای بین روان‌درمانی پویشی و روانکاوی
روان‌درمانی پویشی و روانکاوی هر دو از اصول و تئوری‌های روانکاوی بهره می‌برند، اما تفاوت‌های مهمی نیز در عملکرد آن‌ها وجود دارد. درمان پویشی از رویکردی برای کمک به افراد برای درک بهتر رابطه خود با دنیای اطرافشان استفاده می‌کند، در حالی که روانکاوی بیشتر بر تجزیه و تحلیل روانی فرد و نقش ناخودآگاه در رفتارهایش تمرکز دارد.
در روان‌درمانی پویشی، توجه بیشتری به رابطه بین مراجعه‌کننده و درمانگر داده می‌شود و تعامل بین آن‌ها بسیار مهم است. به علاوه، تعداد جلسات و فواصل زمانی بین آن‌ها نسبت به روش روانکاوی کمتر است.
در روانکاوی، درمانگر به عنوان یک ناظر قدرتمند و موضعی عمل می‌کند و معمولاً از اشتراک گذاری تجربیات و دیدگاه‌های شخصی خودداری می‌کند. اما در روان‌درمانی پویشی، رابطه بین درمانگر و مراجعه‌کننده متقارن است و هر دو طرف در فرآیند درمان نقش مؤثری دارند.
جمع بندی
رویکرد روان‌درمانی پویشی به عنوان یک روش درمانی گفتگو محور، به افرادی که با مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، درد مزمن، و مشکلات ارتباطی مواجه هستند، کمک می‌کند. این روش به افراد کمک می‌کند تا با درک بهتر از احساسات، افکار، و تجربیات نهفته در ناخودآگاه خود، ریشه‌ی مشکلات خود را درک کنند و از مهارت‌های روان‌شناختی برای انتخاب‌های بهتر در زندگی بهره‌مند شوند.
