در این نوشتار قرار است با اختلال سازگاری آشنا شویم. احتمالاً به شخصی یا دوستانتان پیش آمده که در یک بازه زمانی با چالش‌ها و مشکلات مختلفی در زندگی روبه‌رو شده و قادر به پیشرفت در برابر دشواری‌ها نیستید. به عنوان مثال، احتمالاً یک فرد از محل کار اخراج شده و با نامزد خود درگیر مشکلاتی شده است، که به جدایی انجامیده و مشکلات مالی شدید او را نگران کرده است.
افرادی که با این نوع مشکلات روبرو می‌شوند، اغلب احساس اندوه، افسردگی، ناامیدی، نگرانی، و عصبی بودن می‌کنند. این نشانه‌ها ممکن است نشانه‌های اختلال سازگاری یا “Adjustment Disorder” باشند. در این مقاله، با این اختلال روانی آشنا خواهید شد.
اختلال سازگاری چیست؟
هر تغییری در زندگی، از جمله ترک محیط تحصیلی، مشکلات شغلی و حتی بیماری، می‌تواند منجر به تجربه استرس گردد. عموماً افراد در چند ماه اولیه پس از این تغییرات، توانایی سازگاری خود را اثبات می‌کنند. با این حال، اگر احساسات منفی مانند خودتخریبی یا استرس پیشرفته، هنوز در مقابل این تغییرات وجود داشته باشد، ممکن است با اختلال سازگاری روبرو شوید. این اختلال، یک نوع بیماری ذهنی مرتبط با استرس است.
در چنین شرایطی، احتمال وجود اضطراب، افسردگی یا حتی افکار خودکشی وجود دارد. روال عادی زندگی شما ممکن است به چالش کشیده شود و احساسات منفی از خود بررویتان حاکم شود. ممکن است تصمیم‌گیری‌های نادرست اتخاذ کنید و از تغییرات زندگی به‌عنوان یک چالش سازنده استفاده نکنید.
در واقع، ممکن است توانایی سازگاری با تغییرات را از دست داده باشید و این موضوع ممکن است به نتایج جدی و آسیب‌های جسمی و ذهنی منجر شود. اما نباید خود را مقصر دانسته و به عنوان یک شکست نگران باشید. درمان‌های کوتاه‌مدت اختلال سازگاری می‌توانند به شما کمک کنند تا احساسات اصلی خود را بازیابی کنید و بهبود یابید.
علت بروز اختلال سازگاری چیست؟
متنوع‌ترین حوادث استرس‌زایی می‌توانند باعث ایجاد این اختلال در فرد شوند. عوامل متداول در بزرگسالان عبارتند از:
- فوت یکی از اعضای خانواده یا دوست صمیمی: این تجربه ناراحت‌کننده می‌تواند اختلال سازگاری را به وجود آورد.
- شکست یا طلاق در روابط عاطفی: تغییرات ناگهانی در روابط می‌توانند بر فرآیند سازگاری تأثیر بگذارند.
- تغییرات بزرگ در زندگی: مثل تغییر شغل، محل زندگی یا وضعیت اجتماعی.
- بیماری یا مشکلات سلامتی: هم در فرد خود یا در افراد نزدیک به او، می‌تواند منجر به اختلالات سازگاری شود.
- انتقال به محیط جدید: تغییر محیط زندگی ممکن است بر قابلیت سازگاری تأثیرگذار باشد.
- حوادث ناگهانی یا بلایای طبیعی: اتفاقات ناگهانی مانند حوادث طبیعی می‌توانند استرس زایی باشند.
- مشکلات اقتصادی یا ورشکستگی: مسائل مالی می‌توانند به عنوان عوامل مهم در بروز اختلال سازگاری ایفا کنند.
تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به فرد کمک کند تا از اثرات منفی این اختلال جلوگیری کرده و بهبود یابد.
علائم و نشانه‌های اختلال سازگاری
مشخصه‌های اختلال سازگاری از شخص به شخص متفاوت است و متغیر بوده و ممکن است با علائم دیگران که به این بیماری مبتلا هستند، تفاوت داشته باشد. با این وجود، برای هر فرد، معمولاً علائم اختلالات سازگاری پس از سه ماه از وقوع یک حادثه استرس‌زا در زندگی ظاهر می‌شود. از آنجایی که این نشانه‌ها متفاوت هستند، شناخت آنها و تشخیص به موقع می‌تواند به افراد کمک کند تا بهبود یابند و با این اختلال مقابله کنند.
نشانه‌های احساسی اختلالات سازگاری:
علائم و نشانه‌های اختلال سازگاری می‌توانند تأثیر گذار بر احساسات شخصی شما و یا کیفیت زندگیتان باشند. این شامل موارد زیر می‌شود:
- ناراحتی: احساس ناخوشی یا ناراحتی ممکن است از نشانه‌های اختلال سازگاری باشد.
- ناامیدی: از دست دادن امید و احساس ناامیدی یکی از نشانه‌های این اختلال است.
- کمبود لذت و خوشحالی: احساس عدم لذت از فعالیت‌های روزمره و کاهش خوشحالی نیز ممکن است به عنوان نشانه‌ای از اختلال سازگاری ظاهر شود.
- گریه کردن: افزایش گریه و اظهار هیجانات از دیگر نشانه‌های این اختلال است.
- عصبی بودن و عصبانیت: احساسات عصبی بودن و اظهار عصبانیت به عنوان نشانه‌های احتمالی ظاهر می‌شوند.
- اضطراب: اضطراب می‌تواند شامل اضطراب جدایی نیز شود و یکی از علائم این اختلال است.
- نگرانی: احساس نگرانی ناشی از مشکلات زندگی و اثرات آن بر احساسات شما.
- افسردگی: کاهش حالت همیشگی خوشحالی و افزایش افسردگی نیز ممکن است به اختلال سازگاری اشاره کند.
- مشکل در خواب: اختلال در الگوی خواب می‌تواند یکی از نشانه‌های این اختلال باشد.
- مشکل در تمرکز: کسب و کار و فعالیت‌های روزمره با مشکلات تمرکز مواجه شوند.
- احساس در هم شکستن: احساس به هم ریختگی و از دست دادن کنترل نیز از نشانه‌های احتمالی اختلال سازگاری است.
- افکار مرتبط با خودکشی: افکار ناامن و مرتبط با خودکشی نیز ممکن است ظاهر شود.
نشانه‌های رفتاری اختلال سازگاری:
بعضی از نشانه‌ها و علائم این اختلال ممکن است بر روی رفتارها و فعالیت‌های شما تأثیر بگذارند، که عبارتند از:
- دعوا کردن: افزایش درگیری در دعواها و اختلافات با دیگران.
- رانندگی بی پروا: افزایش ریسک و رفتارهای بی‌پروا در رانندگی.
- نادیده گرفتن صورتحساب‌ها: اهمال کردن مسئولیت‌ها و صورتحساب‌ها.
- دوری از خانواده و دوستان: انعطاف کم در برقراری ارتباط با خانواده و دوستان.
- عملکرد ضعیف در مدرسه یا محل کار: ناکارآمدی و کاهش عملکرد در محیط تحصیلی یا حرفه‌ای.
- نرفتن به مدرسه: اهمال تعهد به حضور در محیط تحصیلی.
- خرابکاری در وسایل دیگران: تخریب و خرابکاری در مال و وسایل دیگران.
مدت زمان علائم اختلالات سازگاری:
مدت زمان که علائم این اختلالات ادامه دارد، بسیار متغیر و متنوع است:
- ۶ ماه یا کمتر (حاد): در موارد حاد، نشانه‌ها زمانی که عامل استرس‌زا از بین می‌رود، باید بهبود یابند. درمان حرفه‌ای و مختصر می‌تواند به کاهش نشانه‌ها کمک کند.
- بیشتر از ۶ ماه (مزمن): در این حالت، علائم به مدت بیش از ۶ ماه ادامه دارد و زندگی فرد را متأثر می‌سازد و او را مورد آزار قرار می‌دهد. درمان‌های حرفه‌ای می‌توانند به بهبود علائم کمک کرده و از پیشرفت یا تشدید شرایط جلوگیری نمایند.
انواع اختلالات سازگاری و علائم هرکدام:
در ادامه به بررسی انواع اختلالات سازگاری و بررسی هر کدام می‌پردازیم.
۱. اختلال سازگاری همراه با حالت افسردگی:
افراد با این اختلال احساس غم و ناامیدی که با گریه همراه می‌شود را تجربه می‌کنند. بیماری نیز می‌تواند باعث از دست رفتن لذت در فعالیت‌های قبلی شود.
۲. اختلال سازگاری همراه با اضطراب:
علائم این نوع اختلال شامل احساس آشفتگی، اضطراب، و نگرانی هستند. افراد ممکن است مشکلات در حفظ تمرکز و حافظه داشته باشند، به ویژه کودکان که احتمالاً با اضطراب جدایی از والدین مواجه هستند.
۳. اختلال سازگاری همراه با خلق‌وخوی مضطرب و افسرده:
افراد با این اختلال همزمان حالت‌های افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.
۴. اختلال سازگاری همراه با اختلال سلوک:
علائم این نوع اختلال شامل مشکلات رفتاری مانند بی‌توجهی در رانندگی یا دعوا کردن با دیگران است. نوجوانان ممکن است به دزدی یا تخریب اموال دست بزنند و یا به مدرسه نروند.
۵. اختلال سازگاری همراه با آشفتگی در عواطف و سلوک:
این نوع اختلال شامل افسردگی، اضطراب، مشکلات رفتاری و مشکلات در بروز هیجانات می‌شود.
۶. اختلال سازگاری نامشخص:
علائم این اختلال ناشناخته بوده و اغلب شامل علائم جسمی یا مشکلات در ارتباط با دوستان، خانواده، محیط کاری یا مدرسه هستند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دارند؟
هر فردی ممکن است با اختلال سازگاری مواجه شود. این اختلال به صورت تصادفی در افراد ظاهر می‌شود و هیچ راهی برای پیش‌بینی دقیق آن در افرادی که با عوامل استرس‌زای مشابه مواجه هستند، وجود ندارد.
استفاده از مهارت‌ها و راهبردهای مناسب در مقابله با عوامل استرس‌زا می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به اختلال سازگاری مؤثر باشد. این مهارت‌ها شامل مدیریت استرس، تعامل اجتماعی، و توانایی مقابله فعال با چالش‌های زندگی می‌شوند. برنامه‌ریزی موثر برای مواجهه با استرس و تقویت سلامت روانی می‌تواند به عنوان یک راهکار پیشگیرانه در برابر اختلال سازگاری عمل کند.
دلایل ایجاد اختلال سازگاری:
پژوهشگران همچنان در حال تحقیق و بررسی دلایل ایجاد اختلال سازگاری می‌باشند. این بیماری، همانند سایر اختلالات روانی، دارای دلایل متنوع و پیچیده‌ای است. برخی از عواملی که ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند، شامل عوامل ژنتیکی، تجربه‌های ناگوار در زندگی، خلق و خو، و حتی تغییرات طبیعی و شیمیایی در ساختار مغزی هستند. بررسی این عوامل می‌تواند به درک بهتری از مکانیسم‌های ایجاد و توسعه اختلال سازگاری کمک کند.
فاکتورهای خطر اختلال سازگاری:
هرچند دلایل دقیق ایجاد اختلال سازگاری هنوز مشخص نیست، اما برخی شرایط و عوامل ممکن است به شما در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دهند. در گروه کودکان و نوجوانان، احتمال ابتلا به این اختلال در پسران و دختران تقریباً یکسان است، اما در بزرگسالان، خطر ابتلا به این اختلال در زنان دو برابر بیشتر از مردان است.
رویدادها و حوادث استرس‌زا:
برخی از حوادث و رویدادهای استرس‌زا در زندگی ممکن است خطر گسترش و ابتلا به اختلال سازگاری را افزایش دهند. این حوادث می‌توانند هر نوع رویدادی، مثبت یا منفی، باشند و استرس فوق‌العاده‌ای در فرد ایجاد کنند. به عنوان مثال:
– تشخیص یک بیماری حاد در شخص
– مشکلات مدرسه
– طلاق یا شکست عشقی
– از دست دادن شغل
– بچه‌دار شدن
– مشکلات مالی
– تجاوز یا حمله فیزیکی
– بازماندن از یک فاجعه دردناک
– بازنشستگی
– از دست دادن یک عزیز
– از مدرسه فرار کردن
– زندگی در نزدیکی یک منطقه جرم‌خیز
تجربیات زندگی:
اگر شما نتوانید به طور کلی با تغییرات زندگی وفق دهید یا از یک سیستم حمایتی قوی بهره‌مند نباشید، احتمالاً در مقابل یک رویداد استرس‌زا واکنش شدیدتری نشان خواهید داد. تجربه شرایط استرس‌زا در کودکی، مانند داشتن والدین نامناسب یا مشکلات خانوادگی، می‌تواند اختلال سازگاری را در شما بیشتر از سایر افراد احتمال دهد. سایر فاکتورهای خطر شامل:
– بیماری‌ها و مشکلات ذهنی دیگر
– قرار گرفتن در معرض جنگ و خشونت
– شرایط دشوار زندگی
عوارض اختلال سازگاری:
بیشتر بزرگسالانی که با اختلال سازگاری مواجه هستند، معمولاً در عرض شش ماه بهبود می‌یابند و عوارض بلندمدت آن برای آنها پایان می‌یابد. با این حال، برخی از افراد ممکن است به مشکلات روحی دیگر نیز برخورد کنند که ممکن است وضعیت را تشدید کند. عوارض روحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- افسردگی
- اعتیاد به الکل و مواد مخدر
- افکار و رفتارهای خودکشی
نسبت به بزرگسالان، نوجوانان مبتلا به اختلال سازگاری ممکن است با عوارض و مشکلات بلندمدت بیشتری روبرو شوند. علاوه بر افسردگی و رفتارهای خودکشی، نوجوانان با اختلال سازگاری در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی دیگر نیز قرار دارند، از جمله:
- اسکیزوفرنی
- اختلال دوقطبی
- اختلال شخصیت ضداجتماعی
زمان مناسب برای مراجعه به روانپزشک یا روانشناس:
هر زمان که احساس می‌کنید تغییرات استرس‌زای زندگی شما بر کیفیت زندگیتان تأثیر می‌گذارد و نشانه‌های اختلال سازگاری باقی می‌مانند، ممکن است بهترین گزینه باشد به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنید. حتی اگر استرس‌ها کاهش یافته باشند، اگر چالش‌ها و مشکلات زندگی به شما بازگشته و توانایی ادامه زندگی عادی را ندارید، به مشاوره فردی فکر کنید.
اگر افکار منفی مانند خودکشی به ذهن شما رسیده باشد، باید فوراً اقدامات مناسب را انجام دهید. در این حالت، ارتباط با یک روانپزشک، پرستار، روانشناس یا اعضای خانواده مورد اعتماد ضروری است. در صورت خطر جدی، تماس با خدمات اورژانس یا مراکز مرتبط توصیه می‌شود تا برخورد سریع و حمایت لازم فراهم شود.
درمان اختلال سازگاری:
درمان اختلال سازگاری اغلب شامل روش‌های متنوعی است که بر اساس نوع و شدت مشکلات شما تعیین می‌شود. در راستای افزایش کیفیت زندگی و مدیریت استرس، روانشناسی و رواندرمانی به‌عنوان گزینه‌های اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فرآیند به شما کمک می‌کند تا با چالش‌ها و تغییرات زندگی بهتر کنار بیایید.
١. روانشناسی: مشاوره روابط عاطفی و درمان روانشناختی می‌تواند شما را در درک عواطف و مسائل خود یاری کند و به شناسایی الگوهای رفتاری ناکارآمد پرداخته و راهکارهای موثر برای مقابله با آنها ارائه دهد.
٢. روان درمانی: این روش به‌ویژه در مواقعی که اختلالات رفتاری و احساسی چشم‌گیری وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این درمان به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های مواجهه با استرس، افزایش سطح خودآگاهی، و تغییر الگوهای منفی رفتاری را یاد بگیرید.
٣. درمان دارویی: در برخی موارد، ممکن است پزشک تصمیم به تجویز داروهای خاصی که بر روی سیستم عصبی تأثیر مثبت دارند، بگیرد. این داروها معمولاً به‌عنوان ترکیبی از درمان‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند تا اثربخشی درمانی را افزایش دهند.
در هر صورت، نوع درمانی که برای شما انتخاب می‌شود، بستگی به ویژگی‌ها و نیازهای شخصیتی شما دارد. تیم درمانی شما با بررسی دقیق وضعیت، بهترین مسیر درمانی را انتخاب خواهد کرد.
آیا درمان اختلال سازگاری موثر است؟
چشم‌انداز رهایی از این اختلال، با اعمال درمان مناسب، واضح است. اگرچه هر فرد ممکن است به نحوه‌ای متفاوت به درمان واکنش نشان دهد، اما به‌طور کلی با اعتنای مناسب، نشانه‌ها معمولا بهبود می‌یابند. اغلب، اختلال سازگاری در افراد به مدت بیشتر از شش ماه طول نمی‌کشد تا با درمان موثر تحت کنترل قرار گیرد.
چگونه می‌توان از بروز اختلال سازگاری جلوگیری کرد؟
هرچند نیاز به یک راه حتمی برای جلوگیری از اختلال سازگاری وجود ندارد، اما یادگیری مهارت‌های مواجهه با استرس و تقویت تاب‌آوری می‌تواند کمک شایانی به شما در مقابله با عوامل استرس‌زا داشته باشد.
تاب‌آوری به معنای مواجهه مؤثر با فشار و استرس است. با اتخاذ رویکردها و روش‌های زیر، می‌توانید تاب‌آوری خود را افزایش دهید:
- ایجاد شبکه حمایتی قوی: داشتن افرادی در اطراف که شما را حمایت کنند، اهمیت زیادی در تقویت تاب‌آوری دارد.
- رویکرد مثبت نسبت به چالش‌ها: با دیدن مسائل به عنوان فرصت‌ها و داشتن نگاهی مثبت، می‌توانید از تاثیرات منفی استرس کاسته و به تاب‌آوری خود افزوده شوید.
- سبک زندگی سالم: تغذیه مناسب، ورزش منظم، و استراحت کافی به بهبود استقامت جسمی و روحی کمک می‌کنند.
- حرمت نفس بالا: ایجاد آگاهی از نفس و تمرین تنفس عمیق می‌تواند در کاهش استرس و افزایش تاب‌آوری موثر باشد.
این اقدامات می‌توانند به شما کمک کنند تا در مقابل چالش‌های زندگی با اطمینان و تاب‌آوری بیشتری به عمل آیید.
اختلال سازگاری در کودکان
اختلال سازگاری ممکن است در کودکان نیز پیش آید و معمولاً به دلیل رویدادهای تنش‌زا و مهم در زندگی آنها اتفاق بیافتد. این اختلال معمولاً در مواقعی که کودک با تغییر محیط زندگی، جدایی از عزیزان، طلاق والدین، مشکلات مالی خانوادگی و سایر رویدادهای بحرانی روبرو می‌شود، ظاهر می‌شود.
هرچند که این اختلال در کودکان کمتر از بزرگسالان شایع است، اما به عنوان یک مسئله مهم تلقی می‌شود که می‌تواند بر روی رشد و توسعه کودکان و در نتیجه، آینده آنها تأثیرگذار باشد. این اختلال می‌تواند منجر به علائمی مانند اضطراب، استرس، افسردگی، تغییرات رفتاری و مشکلات اجتماعی در کودکان گردد.
علائم اختلال سازگاری در کودکان
برخی از علائم و نشانه‌های اختلال سازگاری در کودکان عبارتند از:
- اضطراب و استرس بیش از حد در مواجهه با رویدادهای تنش‌زا
- تغییرات در رفتار و روابط اجتماعی
- مشکلات در تمرکز و یادگیری در محیط تحصیلی
- اختلال در خواب و خوراک
- تغییرات در وزن و اختلالات رشد
- افسردگی و خواب آلودگی
- مشکلات خودتنظیمی و عدم توانایی در مقابله با استرس
- خشم و رفتارهای تنش‌زا
- بروز مشکلات در روابط خانوادگی و دوستانه
در صورت ظهور هر یک از این علائم در کودکان، توصیه می‌شود تا جهت تشخیص دقیق و اعمال درمان مناسب، به یک روانشناس کودک متخصص مراجعه نمایید.
بهبود انعطاف‌پذیری و مقابله با اختلال سازگاری
اگر حس می‌کنید از تاثیرات منفی یک رویداد استرس‌زا عقب نمی‌اندازید، می‌توانید با اتخاذ گام‌هایی بهبود انعطاف‌پذیری خود را ارتقا دهید و احساس بهتری کسب کنید. استراتژی‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا با چالش‌ها و مشکلات تنظیمی که با آن مواجه هستید، بهتر کنار بیایید:
- در فعالیت‌های اوقات فراغت شرکت کنید: انجام کارهای سرگرم‌کننده می‌تواند سطح استرس را کاهش دهد. فعالیت‌هایی را که برای سلامتی شما مفید هستند شناسایی کنید و زمان برای انجام آنها را در نظر بگیرید.
- خود مراقبتی خوب را تمرین کنید: به اندازه کافی بخوابید، رژیم غذایی سالم داشته باشید و فعالیت بدنی مناسب را در روزهای خود جا بیاورید.
- به مهارت‌های مقابله‌ای سالم روی آورید: چه با گوش دادن به موسیقی برای کاهش استرس و چه با مدیتیشن در صبح، راهکارهایی را بیابید که به شما کمک کند آرام شوید، تمرکز داشته باشید و خلق و خوی خود را بهبود بخشید.
- مهارت‌های مقابله‌ای ناسالم را کنار بگذارید: اگر به مهارت‌های مقابله‌ای روی آورده‌اید که بیشتر از حد مفید نیستند و آسیب می‌رسانند (مانند مصرف زیاد غذا یا الکل)، تلاش آگاهانه‌ای برای کاهش آن انجام دهید. مهارت‌های مقابله‌ای ناسالم فقط مشکلات جدیدی را در دراز مدت ایجاد می‌کنند.
جمع‌بندی از اختلال سازگاری
در این مقاله، به بررسی اختلال سازگاری پرداختیم و عوامل مختلفی که ممکن است این اختلال را ایجاد کنند، مورد بررسی قرار گرفت. از جمله فاکتورهای خطر، رویدادها و حوادث استرس‌زا، و تجربیات زندگی که می‌توانند به افراد در معرض خطر قرار دهند. همچنین، عوارض و درمان اختلال سازگاری به تفصیل بررسی شدند، همراه با نکاتی در مورد زمانی که باید به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کرد.
مقابله با این اختلال نیز به صورت جامع با اشاره به استراتژی‌های بهبود انعطاف‌پذیری و مهارت‌های مقابله ای سالم توضیح داده شد. در پایان، اختلال سازگاری در کودکان و نشانه‌ها، علل و راهکارهای مرتبط با آن نیز مورد بحث قرار گرفت.
