بهره‌گیری از خودمراقبتی و دستیابی به تناسب اندام، نقش حیاتی در افزایش سلامت جسمی و روحی و بهبود رضایت شخصی دارد. با این وجود، مراقبت‌های زیاد و غیرضروری ممکن است نشانگر اختلالات روانی شود. تحقیقات نشان می‌دهد که اختلال بدریخت انگاری بدن، یک بیماری روانی است که تا ۲۰٪ از افرادی که به جراحی پلاستیک متوسل می‌شوند، با آن مواجه می‌شوند.
در این نوشتار از دکتر ضحی زندی با هدف توضیح اختلال بدریختی بدن، بررسی علل آن و معرفی روش‌های درمان متداول، تاکید دارد. این تحقیقات و اطلاعات ارزشمند به افراد کمک می‌کنند تا با این اختلال روانی بهتر آشنا شوند و راه‌های موثر برای مقابله با آن را درک کنند.
اختلال بدریخت انگاری بدن چیست؟
اگرچه مفهوم عشق بی قید و شرط مادران به فرزندان خود را شنیده‌اید، این احساس ممکن است از دیدگاه مادران همیشه فرزندان را زیبا و دلپذیر ببینند. ممکن است یک مادر، درخواست کنید که کدام فرزند از نظر او زیباتر است، بدون هیچ تردیدی نام فرزند خود را به عنوان زیباترین شخص قرار دهد.
با این حال، آرزوی ما این است که همگان با رفتاری مهربان و موافقانه نسبت به خود، مانند یک مادر مهربان، با روح و روان خود رفتار کنند. اما متاسفانه این موضوع همیشه به این شکل نیست.
اختلال بدریخت انگاری از زمانی آغاز می‌شود که این احساس مادرانه نسبت به جسم از بین می‌رود. خودزشت پنداری یک اختلال در سلامت روان افراد است، جایی که فرد نمی‌تواند از تفکر درباره یک یا چند نقص در ظاهر خود دست بردارد.
لطفاً توجه داشته باشید که خودزشت پنداری به معنای توهم درباره نقص‌هایی نیست که در واقع در بدن وجود ندارند؛ بلکه این نقص‌ها در واقعیت وجود دارند، اما بسیار کمتر از آن چیزی هستند که فرد تصور می‌کند.
در اغلب موارد، این نقص‌ها توسط دیگران مشاهده نمی‌شوند، و فرد به دلیل مشغولیت ذهنی مداوم به آنها توجه دارد یا به دلیل موضوعات بدنی مدام از دیگران نظر درباره وضعیت بدن خود می‌پرسد.
یکی از عوارض مهم اختلال خودزشت پنداری، اجتناب از حضور در جمع و برقراری روابط اجتماعی به دلیل احساس خجالت و اضطراب در مورد شکل بدن است. از این رو، عدم درمان بدریخت انگاری می‌تواند منجر به انزوا و افسردگی گردد.
علائم و نشانه‌های اختلال بدریخت انگاری بدن
آینده را با اعتماد به نفس و بدون استرس از آینه به رویاهای خود نگاه کنید. اگرچه همه احساسات برای یک زندگی بهتر اهمیت دارند، اما گاهی اوقات ممکن است با اختلال بدریخت انگاری بدن مواجه شوید. برای تشخیص این اختلال، نگاهی به علائم زیر بیندازید و از تجربه‌های خود برای یافتن راه حل بهره مند شوید:
- اشتغال فکری مداوم: تمرکز بر یک نقص ظاهری که ممکن است دیگران به سختی توجه کنند و به نظر جزئی بیاید.
- باور عمیق در وجود نقص: اعتقاد به وجود یک نقص ظاهری که باعث زشتی شما شده است.
- نشخوار فکری دائمی: فکر کردن به اینکه دیگران به طور مداوم بر روی نقص بدنی شما تمرکز دارند و شما را زشت می‌پندارند.
- رفتارهای وسواس‌گونه: اقدامات مکرر برای از بین بردن یا پوشاندن نقص، مانند چک کردن تصویر خود، تلاش برای ارتقاء ظاهر و پرسش از دیگران.
- تلاش برای پنهان کردن نقص‌ها: استفاده از تغییرات در استایل، ارایش، جراحی زیبایی و دیگر راهکارها برای مخفی کردن یا اصلاح عیوب.
- مقایسه مداوم با دیگران: احساس زشت بودن در مقایسه با افراد دیگر و انداختن خود در چشمان ان‌ها.
- تمایلات کمال‌گرایانه: جستجوی همیشه بهترین نتیجه و عدم قبولی هر چیز کمتر از کمال.
- عدم رضایت حتی پس از جراحی زیبایی: عدم احساس راضی بودن از بدن خود، حتی پس از انجام جراحی‌های زیبایی.
- اجتناب از مواقع اجتماعی: عدم توانایی یا ناخواسته در شرکت در موقعیت‌های اجتماعی، از جمله مراسم عروسی و مهمانی.
اگر این علائم در زندگی شما وجود دارد، ممکن است با اختلال بدریخت انگاری بدن مواجه باشید. حالا زمان آن است که از راهنمایی‌ها و تجربیات دیگران بهره‌مند شوید تا به اعتماد به نفس و رضایت از زندگی خود دست یابید.
علل ابتلا به اختلال بد ریخت انگاری بدن
بررسی‌های بیشتر در زمینه علت‌های ابتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن امری ضروری است که هنوز به کمبود اطلاعات برخورده است. تخصصی‌ها معتقدند که عوامل زیر در ایجاد این اختلال نقش اساسی دارند:
-
ژنتیک:
این اختلال به نسبتی می‌تواند به عنوان یک ویژگی ارثی ظاهر شود.
-
سروتونین:
حضور طبیعی سروتونین در مغز اهمیت دارد. مقادیر پایین این ماده ممکن است در ابتلا به این اختلال تأثیرگذار باشد.
-
تفاوت‌ها در مغز:
تحقیقات نشان می‌دهد که برخی نواحی مغز در افراد مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن تفاوت‌هایی در ظاهر و عملکرد دارند.
چگونگی تشخیص اختلال بدشکلی بدن
تشخیص اختلال بدشکلی بدن با استفاده از هیچ آزمایش پزشکی خاصی امکان‌پذیر نیست. پزشکان متخصص، از جمله روانشناسان و روانپزشکان، از طریق مصاحبه با شما درباره علائم، الگوهای تفکر و رفتار، سبک زندگی و سایر جزئیات، قادر به تشخیص این اختلال هستند.
برای تشخیص BDD، از ابزارهای غربالگری، پرسشنامه‌ها یا چک لیست‌های طراحی شده ویژه نیز استفاده می‌شود. این ابزارها به تعیین میزان تطابق شما با معیارهای این اختلال کمک می‌کنند و نقش مهمی در تشخیص دقیق آن دارند.
آیا تشخیص اختلال بدشکلی بدن دشوار است؟
بسیاری از افراد که با اختلال بدشکلی بدن (BDD) روبرو هستند، تا ۱۰ تا ۱۵ سال پس از ظهور علائم، تشخیص دقیقی دریافت نمی‌کنند. دلیل این تاخیر به این موارد برمی‌گردد که آنها ممکن است ندانند احساسات و افکارشان نمایانگر یک بیماری روانی هستند، یا احتمالاً به دلیل شرم یا ترس از درخواست کمک، این موضوع را مخفی نگه دارند.
این مسئله به این معناست که اگر شما یا کسی از اطرافتان علائم BDD را تجربه کنید، مهم است که درباره این اختلال صحبت کنید. بحرانی از نظر علائم بیماری و جستجوی کمک قبل از افزایش شدت مشکلات می‌تواند به شما یا عزیزان شما کمک کند تا از تداوم و شدیدتر شدن اثرات آن جلوگیری نمایند.
معیارهای DSM-5 برای تشخیص اختلال بدریخت انگاری بدن
۱: نگرانی دائمی درباره نقص‌ها:
فرد به طور مداوم نگران است که یک یا چند نقص یا عیب در ظاهر فیزیکی خود دارد، در حالی که دیگران این نقص‌ها را تشخیص نمی‌دهند یا آنها را جزئی می‌پندارند.
۲: رفتارهای تکراری در پاسخ به نگرانی‌ها:
در مرحله‌ای از اختلال، فرد به رفتارهای تکراری متوسل می‌شود، مانند بی‌وقفه در آینه نگاه کردن، اقدامات افراطی در زیبایی‌شناسی مانند شانه زدن یا آرایش کردن، یا درخواست‌های مداوم از دیگران برای تأیید ظاهر.
۳: تأثیرات نابسامانی در زندگی اجتماعی و شغلی:
این اشتغال ذهنی باعث رنج شخصی و نابسامانی شدید در عملکرد اجتماعی و شغلی فرد می‌شود.
۴: عدم وجود دلیل مناسب برای اشتغال ذهنی:
اگرچه نگرانی درباره جنبه‌های خاصی از ظاهر فیزیکی وجود دارد، اما علت دیگری به عنوان عامل موجب اشتغال ذهنی نیست، به عنوان مثال نگرانی در اختلالات خورد و خوراک.
در DSM-5، اختلال بدریخت انگاری بدن به عنوان یک بخش از طیف وسواس و اجباری دسته‌بندی شده است، و این تغییر در تعریف آن از محدودیت‌های تشخیصی اختلالات فردی درمانی را کاهش می‌دهد.
راهکارهای درمان اختلال بدریخت انگاری بدن
اختلال بدریخت انگاری بدن، با استفاده از رویکردهای درمانی متنوع، قابل بهبود می‌باشد و اقدام به درمان این اختلال می‌تواند بهبود علائم را فراهم کند. انتخاب درست روش درمانی بر اساس شدت علائم و ویژگی‌های هر فرد اهمیت دارد. در ادامه انواع روش‌های درمان اختلال بدریخت انگاری بدن را بررسی خواهیم کرد.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری (CBT) برای کنترل علائم اختلال بدریخت انگاری بدن موثر است. این روش با تغییر تفکر و رفتار فرد مبتلا، به او کمک می‌کند تا عوامل تحریک‌کننده علائم را شناسایی کرده و به کنترل فکرها و عادت‌های ناپسندش بپردازد.
در جلسات مشاوره فردی، هدف‌های درمان با هماهنگی بین فرد مبتلا و درمانگر مشخص می‌شوند و به منظور دستیابی به این اهداف، فرآیند درمان آغاز می‌شود.
این روش درمانی بر تکنیک‌های مواجهه و پیشگیری از پاسخ معروف متمرکز است. فرد مبتلا به تدریج با شرایطی مواجه می‌شود که افکار وسواس‌آمیز درباره ظاهرش را به سراغش می‌آورد و این باعث اضطراب می‌شود.
در این شرایط، درمانگر به فرد مبتلا کمک می‌کند تا راه‌های متنوعی برای مدیریت احساسات و اضطرابش را یاد بگیرد. هدف از این فرآیند، کنترل احساسات بدون خجالت و ترس به وجود آوردن است.
علاوه بر این، اطلاعات مربوط به اختلال و روش‌های درمانی به فرد مبتلا ارائه می‌شود تا او بتواند خودش نیز در خانه مطالعه کرده و در مسیر درمان پیش برود. در برخی موارد، درمان گروهی نیز جزء راهکارهای درمانی مطرح می‌شود، و خانواده یا مراقبان کودکان و نوجوانان نیز ممکن است در فرآیند درمان مشارکت داشته باشند.
داروهای مهارکننده‌ی بازجذب انتخابی سروتونین
مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین، گروهی از داروهای ضدافسردگی هستند که برای درمان اختلال بدریخت انگاری بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از متداول‌ترین این داروها، فلوکستین نام دارد.
تأثیر این دسته از داروها بر علائم اختلال بدریخت انگاری بدن ممکن است حدود ۱۲ هفته به طول بکشد. در صورت تأثیربخشی، پزشک معالج احتمالاً توصیه خواهد کرد که فرد مبتلا به مدت چند ماه دیگر از داروها استفاده کند تا علائم بهبود یابند و از بازگشت احتمالی جلوگیری شود.
آثار جانبی این داروها معمولاً در عرض چند هفته کاهش می‌یابند، اما در ابتدای درمان، متخصص فرد را به دقت پیگیری خواهد کرد. ارتباط با درمانگر برای به اشتراک گذاشتن هر گونه احساس یا اضطراب خاص بسیار مهم است.
در صورت کاهش علائم، قطع داروها به صورت تدریجی و با کم کردن دوز انجام می‌شود تا از بازگشت علائم جلوگیری شود. این عمل به دقت توسط متخصص انجام می‌شود تا از اثرات جانبی مختلف، از جمله علائم ترک دارو، جلوگیری گردد.
اطفال و نوجوانان با علائم شدید اختلال بدریخت انگاری بدن نیز ممکن است از این دسته از داروها بهره‌مند شوند، اما تجویز آنها باید تحت نظر روانپزشک و با صدور نسخه مناسب انجام شود.
درمان‌های دیگر
در صورت عدم بهبود علائم اختلال بدریخت انگاری بدن پس از ۱۲ هفته از ترکیب درمان شناختی رفتاری و داروهای مهارکننده بازجذب انتخابی سروتونین، داروی دیگری به نام کلومی‌پرامین ممکن است به فرد مبتلا تجویز شود.
در صورتی که هیچ تغییری در علائم مشاهده نشود، مناسب است که فرد مبتلا به یک مرکز سلامت روان با تخصص در اختلال بدریخت انگاری بدن ارجاع گردد. این مراکز ممکن است ارزیابی عمقی‌تری از وضعیت اختلال بدریخت انگاری بدنی انجام دهند.
احتمالاً در این مراکز، درمان‌های شناختی رفتاری بیشتری و ترکیب‌های مختلفی از داروهای ضدافسردگی به فرد پیشنهاد خواهند شد.
پیامدهای اختلال بدریخت انگاری یا بد شکل انگاری بدن
این اختلال در دوران نوجوانی و جوانی، زمانی که اهمیت زیادی به ظاهر خود می‌دهیم، بیشتر گزارش شده است.
پیامدهای اصلی اختلال بدریخت انگاری به شرح زیر هستند:
۱- احساسات گناه، شرم، و خجالت.
۲- تجربه تنهایی به شدت افزایش یافته.
۳- افزایش احتمال ابتلا به افسردگی و اضطراب.
۴- ممکن است به وابستگی به مواد مخدر یا الکل منجر شود.
۵- ایجاد نیاز مداوم به انجام عمل‌های زیبایی غیرضروری.
۶- بروز اختلالات تغذیه یا مشکلات خواب.
۷- خطر آسیب به خود و حتی افکار خودکشی (گاهاً با اقدامات نافرجام).
همچنین، این اختلال ممکن است با سایر اختلالات مانند اضطراب، افسردگی، فوبیای اجتماعی و وسواس فکری-عملی همراه باشد.
جمع‌بندی از اختلال بدریخت انگاری بدن
در این مقاله، به بررسی اختلال بدریخت انگاری بدن پرداختیم و علائم، علل، تشخیص، و درمان این اختلال را مورد بررسی قرار دادیم. از این اختلال به عنوان یک مشکل روانی گفته شد که بیشتر در دوران نوجوانی و جوانی اتفاق می‌افتد و می‌تواند به عواقب جدی مانند افسردگی، اضطراب، و حتی افکار خودکشی منجر شود.
همچنین، روش‌های درمانی از جمله درمان شناختی رفتاری و داروهای مهارکننده بازجذب انتخابی سروتونین برای مدیریت و درمان این اختلال بررسی شدند. مقاله همچنین به اهمیت زودترین تشخیص و درمان این اختلال به منظور جلوگیری از تشدید علائم پرداخت.
