همانطور که وجود مشکلات در انجام وظایف روزانه اغلب برخورد میکنید، کودکان نیز تا حد زیادی با چنین مشکلاتی در دوره تحصیلی خود مواجه میشوند. اگرچه این مسئله برای بسیاری از کودکان طبیعی است، اما در صورتی که یک حوزه خاص از یادگیری برای فرزند به چالش کشیده شود، این ممکن است نشانگر یک اختلال یادگیری باشد.
آیا فرزند شما با مشکلاتی مانند ناتوانی در مواجهه با درس، خواندن با صدای بلند، نوشتن متون یا حتی حل مسائل ریاضی روبرو است؟ این نشانهها ممکن است به وجود اختلال یادگیری اشاره کنند. با همراهی ما، در این مقاله به بررسی جزئیات بیشتر در مورد اختلال یادگیری و راهکارهای درمانی آن خواهیم پرداخت تا شما بتوانید بهترین راه حلها را برای مشکلات یادگیری فرزند خود پیدا کنید.
اختلال یادگیری چیست؟
اصطلاح ناتوانیهای یادگیری یا اختلال یادگیری به یک طیف گسترده از مشکلات در فرآیند یادگیری اشاره دارد. این مشکلات بر اساس هوش یا انگیزه مشخص نمیشوند. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری هوشی پایین یا عدم انگیزه ندارند؛ در واقع، بسیاری از آنها همانند همتاهای خود باهوش هستند، اما فرآیند پردازش اطلاعات در مغز آنها متفاوت است.
در زبان ساده، افراد با اختلال یادگیری به شکل متفاوتی اطلاعات را مشاهده، شنیده، و درک میکنند. این میتواند بر یادگیری مهارتها و اطلاعات جدید تأثیر گذار باشد و باعث مشکلاتی در استفاده از آنها شود. انواع رایج اختلالات یادگیری شامل مشکلات در خواندن، نوشتن، ریاضیات، استدلال، شنوایی، و گفتار هستند.
حتی اگر هر کودکی در انجام تکالیف مدرسه گاهی دچار مشکل شود، اما اگر یک حوزه خاص از یادگیری به مراتب مشکلزا باشد، این میتواند نشانگر وجود اختلال یادگیری باشد.
مواجهه با این امکان که فرزند شما احتمالاً دارای اختلال یادگیری است، چالشی دشوار است. هیچ والدینی نمیخواهند فرزند خود را در معرض رنج ببینند. شاید سوالاتی در ذهن شما ایجاد شود، مانند تأثیر این اختلال بر آینده فرزند شما یا نگرانی از اینکه چگونه او میتواند با مشکلات یادگیری در مدرسه مقابله کند. احتمالاً نگرانید که به دلیل این مشکلات، فرزندتان ممکن است به لقب “کودک کندذهن” یا به کلاسهای ضعیفتری منتقل شود.
اما نکته مهمی که باید به یاد داشته باشید این است که افراد با ناتوانی در یادگیری دقیقاً همانند افراد باهوش هستند، و تنها نیاز به رویکردها و روشهای آموزشی مناسب دارند. با داشتن اطلاعات بیشتر درباره ناتوانیهای یادگیری به ویژه مشکلات یادگیری فرزندتان، میتوانید بهترین استراتژیها را برای حل مشکلات یادگیری او پیدا کنید.
علائم اختلال یادگیری در کودکان:
خواندن، نوشتن، و دیگر فعالیتهای تحصیلی برای اکثر کودکان چالشهایی دارند، اما این به تنهایی نشانه اختلال یادگیری نیست. اختلال یادگیری با علائم و نشانههای خاصی همراه است که با گذر زمان بهبود نمییابد. این نشانهها به منظور افزایش اطلاعات کلی ارائه شدهاند و نمیتوانند به تشخیص اختلال یادگیری کمک کنند.
علائم شایع اختلال یادگیری:
- مشکل در خواندن یا نوشتن
- مشکل در حل مسائل ریاضی
- حافظه ضعیف
- مشکل در تمرکز
- عدم پیروی از دستورالعملها
- مشکلات حرکتی (دست و پا چلفتی یا کلامزی)
- مشکل در اعلام زمان
- مشکل در ماندن به ترتیب
- بدون تفکر عمل کردن و واکنشهای تکانشی
- برون ریزی و کنشهای فیزیکی نامناسب
- حواس پرتی و کمبود تمرکز
- مشکل در ادای کلمات و بیان احساسات
- کاهش عملکرد تحصیلی مدرسه
- بیان سختی در گوش دادن
- مشکل در تطابق با تغییرات زمانی یا موقعیتها
- مشکل در درک کلمات یا مفاهیم
تأکید میشود که این نشانهها تنها به محافل اطلاعاتی کمک میکنند و نمیتوانند به تشخیص اختلال یادگیری کمک کنند. تشخیص این اختلال تنها با تخصصی که دارای تجربه در این زمینه است، ممکن است. همچنین در مواردی که کودک دوزبانه است، باید تفاوتهای مربوط به یادگیری زبان دوم را در نظر گرفت و لهجههای مناطق مختلف را مشخص کرد.
علائم و نشانههای اختلال یادگیری در بزرگسالان
نمایانگران مثبت اختلال یادگیری در بزرگسالان شامل مهارتهای حل مسئله، رفتارهای جبرانی، سماجت و ایستادگی، همدلی و شخصیت برونگرا میشوند. به همین تناسب، نشانههای مشکلآفرینی عبارتند از:
-
مشکل در مهارتهای خواندن، نوشتن و ریاضی:
دشواری در اداء موثر فعالیتهای تحصیلی از جمله خواندن، نوشتن و حل مسائل ریاضی.
-
حافظه ضعیف:
عدم توانایی به یاد آوردن اطلاعات به نحو موثر و تداعی حافظه ضعیف.
-
مشکل در پیروی از دستورالعملها:
دشواری در اجرای دستورالعملها و پیروی از آنها با دقت.
-
عدم توانایی در تشخیص حروف، اعداد و صداها:
مشکل در تمایز و تشخیص بین حروف، اعداد و صداها.
-
مشکلات نا هماهنگی چشم و دست:
عدم هماهنگی و یکپارچگی بین حرکات چشم و دست.
-
مشکل در گذاشتن وسایل در جای درست:
عدم توانایی در قرار دادن وسایل در مکانهای مناسب.
-
به هم ریختگی:
نقض ترتیب و ساختار در انجام وظایف و فعالیتهای روزمره.
-
مشکل در وفق دادن با تغییرات:
دشواری در سازگاری با تغییرات و تطابق با مواقع مختلف.
این علائم نشانههای احتمالی اختلال یادگیری میباشند و برای تشخیص دقیق به تخصصی با تجربه مراجعه کنید. اطلاعات این مقاله صرفاً به منظور افزایش اطلاعات عمومی ارائه شدهاند و نمیتوانند به تشخیص دقیق اختلال یادگیری کمک کنند.
انواع اختلال یادگیری
اختلالات یادگیری به انواع مختلفی تقسیم میشوند و در زیر به معرفی رایجترین آنها پرداختهایم:
-
دیسپراکسیا (اختلال هماهنگی رشدی):
دیسپراکسیا یا اختلال هماهنگی رشدی، یک اختلال مغزی است که بر حرکات فیزیکی فرد تأثیر میگذارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است مشکلات هماهنگی یا تعادل داشته باشند و برخی مهارتها را با تأخیر یاد بگیرند. مثلاً ممکن است مراحل چهارپاشدن، راه رفتن، توانایی خودمختاری در مصرف غذا یا پوشیدن لباس در این افراد دیرتر از دیگران انجام شود. این اختلال تأثیری بر بهرهوری ذهنی ندارد، اما میتواند به مشکلات یادگیری منجر شود.
-
دیسلکسیا (اختلال خواندن):
دیسلکسیا یا خوانشپریشی یک اختلال در خواندن است. افراد مبتلا به این اختلال در تمایز صداها و ارتباط آنها با کلمات یا حروف مشکل دارند. این اختلال ناشی از مشکلات در بخشهایی از مغز است که با پردازش زبان سر و کار دارند. اغلب با برنامههای آموزشی خاص، افراد مبتلا به دیسلکسیا میتوانند مشکل خود را مدیریت کنند.
-
دیسگرافیا (اختلال نوشتن):
دیسگرافیا یا نوشتارپریشی، اختلالی است که با نوشتن مرتبط است. اگر کودک شما مشکلات مداوم در نوشتن دارد، ممکن است به دیسگرافیا مبتلا باشد. این اختلال ممکن است با دیگر اختلالات یادگیری همراه باشد، از جمله دیسلکسیا یا اختلال بیشفعالی-نقص توجه.
-
دیسکلکولیا (اختلال ریاضی):
اختلال یادگیری در ریاضی یا دیسکلکولیا، مشکلی است که با عملکرد مغز مرتبط است و یادگیری مفاهیم ریاضی ساده را برای فرد دشوار میکند. اگر کودک شما در حل مسائل ریاضی مشکل دارد، ممکن است دچار این اختلال باشد.
-
اختلال پردازش شنوایی
افرادی که به اختلال پردازش شنوایی (Auditory Processing Disorder) مبتلا هستند، مشکلاتی در درک تفاوتهای ظریف در صداها دارند. مهمترین نکته این است که این مشکل ارتباطی با سطح شنوایی یا فهم معنی کلمات ندارد. به عبارت دیگر، صداها به درستی از گوش به مغز ارسال میشوند؛ اما مغز ناتوان است تا این صداها را بهشکل طبیعی پردازش کند. این اختلال معمولاً در دوران کودکی ظاهر میشود و به نسبت پسران، در دختران کمتر دیده میشود.
-
اختلال پردازش بینایی
اشخاص مبتلا به اختلال پردازش بینایی (Visual Processing Disorder) نقصی در قدرت بینایی خود تجربه میکنند. این افراد ممکن است بینایی کاملی داشته باشند و چشمها تصاویر را بهدرستی به مغز منتقل کنند؛ اما مغز ناتوان است تا این اطلاعات را به درستی تفسیر کند و مشکلاتی در تحلیل اطلاعات بصری پیدا کند. این افراد دشواریهایی در درک پیشزمینه از پسزمینه، درک شکل، اندازه و موقعیت اشیاء دارند و نمیتوانند به سرعت یا بهدرستی آنچه را مشاهده میکنند را درک کنند.
احتمالاً این افراد مشکل دارند تا برخی علائم، حروف الفبا، کلمات، عکسها یا رنگها را بهدرستی از هم تمییز دهند. برای مدیریت این چالشها و بهبود کیفیت زندگی این افراد، نیاز به تداخلات و مشاورههای متخصصانه وجود دارد.
-
اختلال پردازش زبانی
اختلال پردازش زبانی یک وضعیت است که افراد مبتلا به آن، مشکلاتی در دریافت، تشخیص، و درک زبان دارند. این افراد ممکن است دشواری در درک معنای شوخیها را تجربه کنند و ممکن است همچنین در ابراز افکار خود دچار مشکل شوند. ضعف در مهارتهای نوشتاری یا ناتوانی در بهخاطر آوردن کلمات بهخوبی هنگام صحبت کردن نیز از جمله مشکلات این افراد است. برای مدیریت و بهبود این وضعیت، مشاوره و تداخلات متخصصانه میتواند تاثیرگذار باشد.
نحوه تشخیص اختلال یادگیری
تشخیص اختلالات یادگیری امری حیاتی و ضروری است که نیازمند مداخله زودهنگام میباشد. به عنوان یک گام مهم، تشخیص به موقع مشکلات یادگیری میتواند به جلوگیری از تبدیل آنها به مشکلات بزرگتر کمک کند. بهعنوان مثال، کودکی که در دوران ابتدایی نتواند مفاهیم ابتدایی را یاد بگیرد، در مقاطع بالاتر تحصیلی با مشکلات جبری روبرو خواهد شد. اگر شما یا معلم، والدین، یا سرپرست کودک نگرانی درباره مشکلات یادگیری دارید، میتوانید به پزشک یا دیگر متخصصان مراجعه کرده و درخواست ارزیابی کنید.
برای ارزیابی ابتدایی، کودک ممکن است آزمایشات مربوط به بینایی، شنوایی یا دیگر شرایط پزشکی انجام دهد. سپس، یک تیم متخصص تشکیل شده از روانشناس، معلم آموزش ویژه، کاردرمانگر، مددکار اجتماعی یا پرستار، اقدام به انجام سری از امتحانات میکند.
تشخیص نهایی اختلال یادگیری و نیاز به خدمات مناسب بر اساس نتایج آزمونها، بازخورد معلم، و نظرات والدین یا سرپرستان، و بررسی عملکرد تحصیلی صورت میپذیرد. اگر تشخیص اختلال یادگیری صورت گرفته باشد، تدابیر و مداخلات متناسب با نوع اختلال ارائه میشود.
همچنین، تشخیص اضطراب شدید یا اختلالات کمبود توجه/بیشفعالی نیز ممکن است لازم باشد و این شرایط نیز میتوانند تأثیرگذاری بر مهارتهای تحصیلی داشته باشند.
علت اختلال یادگیری
علت اختلالات یادگیری هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما به نظر میرسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی فیزیولوژیکی در ایجاد این اختلالات نقش دارند:
عوامل محیطی
تأثیرگذاری عوامل محیطی بر سلامت جسمی و روانی افراد یک امر حائز اهمیت است. این عوامل میتوانند نقش مهمی در بروز اختلالات یادگیری ایفا کنند و به وجود آمدن این مشکلات در فرد را تسریع دهند.
عواملی نظیر تولد زودرس، تغذیه نامناسب و ناسالم، رشد در محیطهای پراسترس و اضطراب، عدم توجه مربی یا معلم به کودک، افت قابل توجه در ارتباط عاطفی والدین با کودک و سایر عوامل میتوانند زمینهساز برای ظهور اختلالات یادگیری در فرد گردند. درک عمیق از این عوامل و ایجاد محیطهای سازنده و حمایتی میتواند به پیشگیری از این مشکلات و بهبود وضعیت یادگیری کمک کند.
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی یکی از مهمترین عواملی هستند که در بروز و ظهور اختلالات یادگیری تأثیرگذارند. ژنتیک، میراثی است که هر فرد از والدین خود به ارث میبرد و تفاوتهای ژنتیکی افراد، اصلیترین علت تفاوتهای آنها در مواجهه با چالشهای یادگیری است.
اطلاعاتی که به حافظه، فرآیند یادگیری و عملکرد سیستم عصبی ارتباط دارد، از این عوامل ژنتیکی ناشی میشود. بنابراین، امکان دارد که یک فرد خاص در ژنتیک خود دارای علائم یا ویژگیهای مرتبط با اختلال یادگیری باشد و به این ترتیب این اختلال در او ظاهر شود. این نگرش به توجیه بیشتر در درک ارتباط میان ژنتیک و اختلالات یادگیری کمک میکند.
عوامل فیزیولوژیکی
عوامل فیزیولوژیکی یکی از عناصر مهم در ظهور اختلالات یادگیری است و ممکن است باعث تأخیر در فرآیند یادگیری و درک مطالب شود. در این حوزه، ضروری است که عواملی مانند نقصهای بینایی، مشکلات شنوایی، و دیگر ابعاد فیزیولوژیکی مورد بررسی قرار گیرند. علاوه بر این، آسیب به سر یا جمجمه و نقصهای سیستم عصبی مغز نیز میتوانند در این زمینه تأثیرگذار باشند. بهطور کلی، درک این عوامل فیزیولوژیکی مسائل یادگیری را به نحو موثری تشخیص و مدیریت میکند.
روشهای درمان اختلال یادگیری
تداوم مشکلات یادگیری میتواند تاثیرات منفی بزرگی بر روند رشد کودکان داشته باشد، بنابراین مداخله زودهنگام در این زمینه امری ضروری است. افراد مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است با چالشهای اضافی همچون اضطراب، افسردگی، کاهش اعتماد به نفس، خستگی مزمن، و از دست دادن انگیزه روبهرو شوند.
درمان اختلالات یادگیری بستگی به نوع اختلال دارد و راههای مختلفی برای بهبود وضعیت کودکان پیشنهاد میشود:
-
دریافت کمک تخصصی:
– آموزش توسط مربیان متخصص میتواند تکنیکها و راهکارهای بهبود مهارتها را به کودکان ارائه دهد.
-
استفاده از برنامههای آموزشی خاص:
– برخی مدارس و مراکز ویژه خدمات آموزشی مناسب را به افراد با اختلالات یادگیری فراهم میکنند.
-
استفاده از تسهیلات:
– ارائه تسهیلات مانند زمان اضافه برای تکالیف، نزدیک نشستن به معلم، و استفاده از تجهیزات کمکی میتواند موثر باشد.
-
تراپی:
– کاردرمانی و گفتار-زبان درمانی میتوانند به بهبود مهارتهای حرکتی و زبانی کمک کنند.
-
دارو درمانی:
– در برخی موارد، مصرف داروها مانند داروهای مرتبط با ADHD میتواند در بهبود تمرکز و توجه کودکان مؤثر باشد.
-
طبهای مکمل:
– تحقیقات نشان میدهد که رژیم غذایی و مکملهای ویتامینی ممکن است در مدیریت برخی از اختلالات یادگیری نقش داشته باشند.
برنامههای درمانی باید بهطور مداوم ارزیابی شوند و در صورت عدم بهبود، تغییرات لازم اعمال شوند. افراد مبتلا به اختلالات یادگیری نیاز به حمایت و تشویق دائمی دارند تا از تواناییها و علاقههای خود بهرهمند شوند.
داروی موثر در درمان اختلال LD چیست؟
درمان اختلالات یادگیری یک چالش مهم است و تحقیقات نشان میدهد که برخی دستههای خاص داروها میتوانند در این راستا موثر باشند. از جمله داروهایی که برای بهبود اختلال LD (اختلال یادگیری) مورد استفاده قرار میگیرند، میتوان به برخی از داروهای ضد روانپریشی، بنزودیازپینها و داروهای ضد افسردگی اشاره کرد. با این حال، اهمیت توجه به نکات مهمی چون تاثیرات جانبی ممکن و تطابق موارد فردی است.
مهم است که توجه داشته باشیم که هر دارویی برای همه افراد مناسب نیسته، و انتخاب مناسب باید با دقت و با توجه به ویژگیها و نیازهای هر فرد انجام شود. ممکن است برخی افراد با مشکلات یادگیری شدید در زمان مصرف داروها رفتارهای چالش برانگیز نشان دهند، از جمله اعمال پرخاشگرانه یا آسیب رساندن به خود. در چنین مواقع، تصمیمگیری درباره نوع داروی مناسب باید توسط روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب با دقت انجام شود.
عوارض اختلال یادگیری و عوارض عدم درمان آن
عدم تشخیص و درمان به موقع اختلالات یادگیری ممکن است منجر به عوارض جدی بر روی روان و رفتار کودکان شود. ناشناخته ماندن این مشکلات میتواند باعث افزایش استرس، ایجاد سوءتفاهم در ارتباطات، و احساساتی نظیر غم، اندوه، و ناامیدی در کودکان گردد. همچنین، این وضعیت ممکن است باعث سرزنش از سوی دیگران شود.
مطالعات نشان میدهد که بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از والدین کودکانی که با اختلالات یادگیری مواجه هستند، در تلاش برای درمان عاطفی فرزندان خود هستند. بهعبارت دیگر، عدم توجه به این اختلالات میتواند تأثیرات منفی روانی و اجتماعی بر کودکان داشته باشد که با درمان مناسب میتوان این تأثیرات را کاهش داد.
تفاوت اختلال یادگیری با کودکان استثنایی چیست؟
اختلال یادگیری و کودکان استثنایی اصطلاحاتی هستند که ممکن است به اشتباه با یکدیگر اشتباه شوند. در حالی که ناتوانی ذهنی به کودکان با IQ پایینتر از حد متوسط اشاره دارد و به کسانی اشاره دارد که مهارتهای زندگی روزمره را کمتر دارند، اختلال یادگیری به ضعف در مهارتهای تحصیلی میپردازد، از جمله مشکلات در حوزههای مثل خواندن، نوشتن، و ریاضی.
مهمترین تفاوت این دو این است که کودک دارای اختلال یادگیری ممکن است در مهارتهای تحصیلی با هوش معمولی مواجه شود. در مقابل، کودکان استثنایی علاوه بر دارا بودن مشکلات ذهنی، ممکن است همچنان دارای هوش معمولی باشند. همچنین، کودکانی که به ADHD مبتلا هستند، دچار مشکلات در تمرکز و کنترل احساسات هستند که این مسائل با یادگیری مفاهیم مستقیماً ارتباط ندارند.
فرق اختلال یادگیری با بیش فعالی (ADHD) چیست؟
اختلال یادگیری (LD) و بیشفعالی (ADHD) دو مفهوم متفاوت هستند، هرکدام با تأثیرات مختلفی بر روی زندگی فرد مواجه میشود. اختلال یادگیری به دشواری در کسب و تسلط بر مهارتهای خاصی مانند خواندن یا درک ریاضی اشاره دارد. به عبارت دیگر، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در یادگیری و اجرای وظایف تحصیلی مشکلاتی داشته باشند.
در مقابل، بیشفعالی (ADHD) بر مهارتهای کلی شخص تأثیر گذار است و عملکردهای اجرایی مانند توانایی تمرکز، کنترل احساسات، و مدیریت رفتار تکانشی را تحت تأثیر قرار میدهد. افراد مبتلا به ADHD ممکن است با مشکلات تمرکز و اضطراب مواجه شوند و اغلب به سرعت ناامید شده و حواسشان را به راحتی از دست میدهند.
برای درک بهتر این تفاوت، میتوانید کودکی را تصور کنید که تلاش میکند یک مسئله ریاضی را حل کند یا مفاهیمی را که در یک متن نوشته شده به هم متصل کند. اگر کودک به دشواری در این مهارتها برخوردار باشد، ممکن است دچار اختلال یادگیری باشد. اما اگر بیشفعالی داشته باشد، ممکن است از توانایی تمرکز بر روی یک وظیفه خاص به سرعت خسته شده و حواسش را از دست بدهد.
تاثیر اختلال یادگیری بر روحیه کودکان
اختلالات یادگیری میتوانند بهطور مستقیم بر روحیه کودکان تأثیر گذار باشند و عواقبی چون اضطراب عملکرد، افسردگی، افت عزت نفس، خستگی مزمن، و از دست دادن انگیزه را در این افراد ایجاد کنند. برخی از کودکان ممکن است به منظور اجتناب از چالشهای مرتبط با اختلال یادگیری، به رفتارهایی ناهنجار و منحرف توجه اقدام کنند.
زمان درمان اختلال یادگیری چقدر طول میکشد؟
پیشرفت در برنامه درمانی کودک شما به مرور زمان تغییر خواهد کرد. اگر فرزندتان به پیشرفت نرسیده باشد، ممکن است نیاز به خدمات اضافی داشته باشد یا درخواست بازنگری در IEP یا برنامه تحصیلی وی را کنید. به همین ترتیب، کمک کودک خود را جلب کنید تا نیازهایش به خدمات اضافی و چگونگی کمک از این خدمات را درک کند. همچنین، تاکید کنید که بر نقاط قوت فرزندتان تمرکز کند.
ترغیب کنید تا به دنبال علایقی بگردد که اعتماد به نفس او را بالا ببرد. این مداخلات مشترک میتوانند مهارتهای کودک شما را بهبود بخشند، به او کمک کنند تا راهبردهای مقابلهای را توسعه دهد و از نقاط قوتش برای بهبود یادگیری در محیط تحصیلی و فراتر از آن بهرهمند شود.
جمعبندی از اختلال یادگیری
در این مقاله، به تأثیرات اختلالات یادگیری بر روحیه کودکان و عوامل مختلف مؤثر در بروز این اختلالات، از جمله ژنتیک، عوامل محیطی، و عوارض ناتوانی یادگیری پرداخته شده است. همچنین، راهکارها و روشهای درمانی برای افزایش مهارتهای تحصیلی و بهبود شرایط افراد مبتلا به اختلال یادگیری بررسی شدهاند.