تجربه هیجانی یکی از جنبه‌های پیچیده و اساسی زندگی انسان است که ما به طور مداوم با آن در تعاملات و رویدادهای مختلف روبرو هستیم. اما آیا واقعاً مفهوم هیجان به طور کامل درک شده است؟ در اینجا، ما به بررسی رویکرد درمان هیجان مدار یا EFT می‌پردازیم، که یک ابزار کارآمد برای درمان اختلالات روانی و بهبود روابط فردی و بین‌فردی است.
هیجانات، از جمله گرسنگی، میل جنسی، شادی و خشم، جزء احساسات اساسی انسان هستند که در پاسخ به تجربیات با احساسات غنی و پیچیده شکل می‌گیرند.
برخوردهای هیجانی شامل تجربه شخصی احساسات، واکنش‌های جسمانی، مجموعه افکار و باورها، و حتی واکنش‌های چهره‌ای است. این عوامل همگام با منفی یا مثبت بودن هیجان، تجربه هیجانی را شکل می‌دهند و تاثیرات آن را بر رفتارهای فردی تعیین می‌کنند.
با درک نسبی از مفهوم هیجان و تمایز آن از احساس، به سوالاتی می‌پردازیم. چگونه می‌توان رویکرد درمان هیجان مدار را در مسائلی مانند افسردگی، اضطراب و یا بهبود روابط زناشویی بهره‌مند کرد؟
درمان هیجان مدار (EFT) چیست؟
رویکرد درمان هیجان مدار یا EFT، به عنوان یک رویکرد درمانی متمرکز عاطفی شناخته می‌شود که از دهه ۱۹۸۰ به وجود آمده و به طور اختصاری با نام EFT (Emotionally Focused Therapy) شناخته می‌شود. این روش نوین روان‌درمانی به عنوان یک ابزار انسان‌گرایانه، به پیشرفت در فهم عمیق شخصیت و ارتقاء روابط صمیمانه اختصاص دارد.
در مدل EFT، احساسات و هیجانات به عنوان عناصر کلیدی در ساختار تجربیات فردی و تعاملات اجتماعی مد نظر قرار می‌گیرند. در این رویکرد، درمانگران و مراجع به الگوهای رفتاری و تجربیات هیجانی در روابط فرد با خود و دیگران می‌پردازند، با هدف ایجاد ارتباط صمیمانه‌تر و تقویت دلبستگی ایمن.
زوج‌ها و خانواده‌هایی که با تعارضات به ظاهر حل نشدنی دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌توانند از این رویکرد درمانی بهره‌مند شوند و روابط خود را بهبود بخشند. افرادی که به دنبال کمک به درمانگران هستند، اغلب از تجربه هیجاناتی مانند خشم، ترس، اندوه، از دست دادن اعتماد به نفس، و احساس خیانت رنج می‌برند.
زوج درمانی با رویکرد هیجان مدار (EFCT)
زوج درمانی با رویکرد هیجان مدار یا EFCT، یک راهبرد کوتاه مدت (۸-۲۰ جلسه) بر پایه تئوری دلبستگی است که به منظور حل مشکلات و تعارضات ارتباطی بین افراد طراحی شده است. این رویکرد، به عنوان یکی از موثرترین و سریعترین راهکارها برای حل مسائل ارتباطی انسان‌ها شناخته می‌شود.
بر اساس بررسی نتایج، زوج درمانی با استفاده از تکنیک‌های EFT نتایج مثبت و پایداری در حل اختلافات زناشویی به دنبال داشته و با موفقیت همراه بوده است. این رویکرد، به ویژه در مواقعی که یک یا هر دوی زوجین با مشکلاتی نظیر اضطراب، افسردگی، اثرات ناشی از خیانت، عدم توانایی در بخشش یا روبروی یک بیماری جدی قرار دارند، به طور چشمگیری به بهبود وضعیت کمک می‌کند.
اهداف اصلی یک درمانگر در زوج درمانی EFT شامل موارد زیر می‌شوند:
- مدیریت و سازماندهی خود در شرایط تحریک‌پذیر: درمانگر به دنبال توانمندی در مدیریت و سازماندهی خود در مواجهه با شرایطی که ممکن است احساسات و هیجانات زوجین را به چالش بکشد، می‌باشد.
- بازبینی و بهبود موثر پایه‌ای عاطفی و هیجانی در شرایط چالش برانگیز: هدف از درمان EFT، بازبینی و بهبود مهارت‌ها و توانایی‌های عاطفی و هیجانی زوجین در مواجهه با چالش‌ها و موقعیت‌های دشوار است.
- تلاش برای ایجاد تغییر مثبت در طرحواره هیجانی فرد و الگوی هیجانی روابط: درمانگر به دنبال ایجاد تغییرات مثبت در شیوه تجربه هیجانات و الگوهای هیجانی فردی و ارتقاء روابط بر اساس این تغییرات می‌باشد.
- تلاش برای ایجاد و ترمیم روابط میان زوجین بر اساس دلبستگی امن: هدف اصلی درمانگر، ایجاد یا ترمیم روابط زناشویی با استفاده از ایجاد دلبستگی امن و پایدار بین زوجین می‌باشد.
درمان فردی با رویکرد هیجان مدار (EFIT)
درمان فردی با رویکرد هیجان مدار یا EFIT یک حوزه متمایز در حوزه درمان اختلالات فردی و روان‌رنجوری است که از مدل موثر درمان EFT بهره می‌برد. این رویکرد به حل تعارضات فردی با تمرکز بر روی الگوهای دلبستگی از دوران کودکی تا بزرگسالی می‌پردازد. در جلسات مشاوره فردی درمان EFIT، درمانگر با تغییر شکل تجربه هیجانی داخلی فرد و مداخلات سیستمی در جهت تغییر الگوهای تعاملی با محیط، درمانجو را به سمت اصلاح شناخت‌ها و تغییر طرحواره درمانی هدایت می‌کند.
اهداف اصلی یک درمانگر در جلسات درمان فردی EFT عبارتند از:
- بررسی تجربیات هیجانی فرد در موقعیت‌های مختلف: با تمرکز بر تجربیات هیجانی فرد در مختلف مواقع، درمانگر به درک عمیقی از احساسات و واکنش‌های فرد می‌پردازد.
- ارائه پیشنهادات برای اصلاح تجربیات هیجانی: درمانگر با ارائه راهکارها و پیشنهادات، به ایجاد تغییرات مثبت در تجربیات هیجانی فرد کمک می‌کند.
- تقویت دلبستگی ایمن: ایجاد و تقویت دلبستگی ایمن و پایدار از جمله اهداف اصلی درمان فردی با رویکرد هیجان مدار است.
- تقویت عزت نفس و ارزشمندی درون: با هدف تقویت اعتماد به نفس و ارزشمندی فردی، درمانگر به درک و پذیرش خود به عنوان یک فرد شایسته و توانمند تشویق می‌کند.
خانواده درمانی با رویکرد هیجان مدار (EFFT)
خانواده درمانی با رویکرد هیجان مدار یا EFFT، به عنوان یک روش موثر در حل تعارضات و اختلافات درون خانواده شناخته می‌شود و نتایج قابل توجهی را به همراه داشته است. این رویکرد از اصول و تکنیک‌های متمرکز بر عواطف و هیجانات بهره می‌برد تا ارتباطات آشفته میان افراد خانواده را بهبود بخشیده و تاب آوری روانشناختی را افزایش دهد.
هدف اصلی EFFT در خانواده درمانی، برقراری مجدد الگوهای تعامل خانوادگی بر اساس دلبستگی ایمن است. این به معنای فراهم کردن پاسخ‌های مراقبتی و حمایتی موثر و به موقع می‌باشد. ایجاد احساس امنیت، شجاعت بیان حقیقت، تجربه هیجانی انعطاف‌پذیری و تقویت ارتباط منسجم بین والدین و فرزندان بر اساس احساس دلبستگی ایمن از جمله تغییرات اصلی درمانگر EFT در خانواده درمانی می‌باشد.
اهداف اصلی یک درمانگر در جلسات خانواده درمانی EFFT عبارتند از:
- شناسایی احساسات و هیجانات منفی که به الگوهای منفی ارتباط درون خانواده منجر شده‌اند.
- چارچوب‌بندی مجدد عوامل ایجادکننده ناراحتی درون خانواده و آگاه‌سازی والدین نسبت به عوامل منفی تقویت‌کننده ناامنی در کودکان.
- ارتقاء آگاهی والدین نسبت به نیازهای فرزندان در زمینه دلبستگی.
- تلاش برای ایجاد هماهنگی میان افراد خانواده به منظور اعلام نیازها و ابراز هیجانات به شکل مؤثر.
درمانگر رویکرد EFT چکار می‌کند؟
رویکرد درمانی EFT به دلیل ترکیبی از عوامل شناختی و جسمی برای حل مشکلات تمرکز دارد، که بر خلاف رویکردهای مانند CBT یا ACT، فقط بر روی خطاهای شناختی تمرکز ندارد. در این رویکرد، هیجانات به شدت با واکنش‌های فیزیولوژیکی و بدن در ارتباط است، و تغییر در ارزیابی موقعیت می‌تواند تجربه هیجانی را نیز بهبود بخشد.
در جلسات EFT، هر دو درمانگر و فرد تحت درمان در فرآیند مشارکت فعال شرکت می‌کنند، و بر خلاف برخی رویکردهای درمانی، درمانگر به عنوان یک شنونده تنها وارد نمی‌شود. درمانگر EFT تلاش می‌کند تا با تغییر ارزیابی از یک اتفاق، تجربه هیجانی را نیز بهبود بخشد.
عناصر تشکیل دهنده طرحواره هیجانی، موضوع اصلی درمان EFT هستند و در جلسات، درمانگر سعی دارد این طرحواره را ترسیم و الگوهای تکرار آن را شناسایی کند. این طرحواره شامل تجربه بدنی هیجان، احساسات تجربه شده، افکار غالب در زمان هیجان، اقدامات احتمالی و افکار مربوط به آینده می‌شود.
اگر به دنبال حل اختلالات روحی یا مشکلات ارتباطی خود هستید، مراجعه به یک درمانگر EFT می‌تواند به شما کمک کند. در این رویکرد، هم‌زمان با پرسش‌های جزئی و تحلیل آن‌ها، شما و درمانگر فعالانه در جلسات شرکت می‌کنید تا بهبود در تجربه هیجانی خود بیابید و به سمت سلامت روانی و آرامش حرکت کنید.
اهداف این رویکرد
در جلسات EFT، تمرکز بر پرورش دو مهارت کلیدی قرار دارد که می‌تواند تاثیر مثبتی بر تجربه افراد داشته باشد:
- تجربه احساسی درست: این رویکرد با ارتقاء آگاهی و پذیرش افراد نسبت به احساساتشان، سعی در تشویق به تجربه درست و سالم از احساسات دارد.
- یادگیری تغییر: هدف از این مهارت ایجاد تغییر در احساسات و هیجانات ناشی از آن‌ها است. این تغییر به منظور کاهش رفتارهای آسیب‌زا و غیرموثر اتفاق می‌افتد.
درمانگران این رویکرد با رویکردی دلسوزانه و بدون قضاوت، در فرآیند گوش دادن به شکایات و هیجانات درمانجوان، تلاش می‌کنند تا فضای پر از حس دلبستگی ایمن را ایجاد کنند و وارد یک رابطه درمانی مؤثر شوند.
رویکرد درمان هیجان مدار به افراد کمک می‌کند تا راه‌های جدیدی برای واکنش به احساسات در مواجهه با اتفاقات پیرامون خود کشف کنند. این افراد تحت تأثیر قدرتمند این رویکرد، به تجربه احساسات خود با آگاهی و پذیرش نزدیک‌تر شده و مسیری نوین برای مدیریت و تغییر احساسات منفی خود را شناخته و آغاز می‌کنند.
مراحل درمان هیجان مدار (EFT)
مراحل رویکرد درمان هیجان مدار به گونه‌ای خلاصه می‌شود که از مراحل زیر تشکیل شده است:
۱. مرحله اول: ترکیب افراد به احساسات
در این مرحله، تمرکز بر روی تشویق افراد به دستیابی به آگاهی از احساسات خود است.
۲. مرحله دوم: ترکیب از رفتارهای غیر موثر
هدف این مرحله، ترکیب از رفتارهای برخواسته‌ای است که از احساسات و هیجانات غیر موثر و آسیب‌زا ناشی می‌شوند.
۳. مرحله سوم: جایگزینی تفکرها و رفتارهای مفید
در این مرحله، درمانگر به عنوان منبع کمکی برای جایگزینی شیوه‌های تفکر، هیجانات و رفتارهای مفید در مواجهه با موقعیت‌های دشوار و بهبود روابط عاطفی عمل می‌کند.
بطور کلی، در درمان هیجان مدار، افزایش آگاهی از تجربه عاطفی و هیجانی فرد توانایی بهتری برای مدیریت و تنظیم هیجانات و کاهش رفتارهای منفی فراهم می‌کند.
تأثیرات رویکرد هیجان مدار چیست؟
اصلی این رویکرد در ابتدا بر کاهش علائم افسردگی و اختلالات خلقی متمرکز بود، اما با توسعه تکنیک‌ها، به عنوان یکی از بهترین روش‌های درمانی برای حل مشکلات زناشویی، بهبود روابط عاطفی و حل تعارضات خانوادگی شناخته شده است.
در صورت مواجهه با هر یک از موارد زیر و تجربه ناکارآمدی در زندگی، مشاوره از یک درمانگر هیجان مدار EFT به شما کمک موثر خواهد کرد:
– اختلالات خلقی
– افسردگی
– حملات پنیک (وحشتزدگی)
– شخصیت مرزی
– اختلال خواب
– اختلال خوردن
– کمالگرایی افراطی
– نشخوار ذهنی
– مشکلات در روابط فردی
– اختلافات زناشویی
جمع‌بندی
در این مقاله به مفاهیم و اصول رویکرد درمان هیجان مدار یا EFT پرداختیم. ابتدا به معرفی این رویکرد و تأسیس آن در دهه ۱۹۸۰ پرداختیم. سپس به توضیح مدل درمان EFT و نقش احساسات و هیجانات در فرآیند درمان پرداختیم. این رویکرد نه تنها در زوج‌درمانی بلکه در درمان اختلالات فردی نیز به کار می‌رود.
مراحل درمان هیجان مدار و اهداف آن نیز مورد بررسی قرار گرفتند. در نهایت، تأثیرات این رویکرد بر اختلالات مختلف اعم از اضطراب، افسردگی، و مشکلات زناشویی را برجسته کردیم.
